Si pozuan burrat e shtetit shqiptar?

[DYDRINAS]

Fotografi “prime minister” Si pozuan burrat e shtetit


INTERVISTUAN: VALENTINA MADANI, VIOLETA MURATI


Historia politike e gjithë burrave të qeverisë shqiptare fare thjesht mund të ndiqet dhe në katin e parë të godinës së Kryeministrisë. Stiva e disqeve në një dollap të zakonshëm arkivon me mijëra fotografi. Është veprimtaria zyrtare e kryeministrave që kanë marrë në dorë pushtetin prej ku dëshmohet jo vetëm çfarë ka ndodhur me jetën e tyre politike, atë që vjen në mënyrë korrekte, zyrtare, prej fotove. Me këtë kuptojmë edhe Shqipërinë, burrat që drejtuan këtë vend deri në intimitet.

Është i rrallë rrëfimi i mëposhtëm prej fotografit zyrtar të kryeministrave, z. Meksi Xhufka. Qysh nga koha e Adil Çarçanit, këtij burri me portret të zymtë që reflektonte kohën, Meksi na tregon çfarë ka ndodhur në historinë tonë politike në 40 vitet e tij të karrierës zyrtare, si fotograf i protokollit të shtetit. Aleksandër Meksi është Kryeministri i parë i së djathtës që ai fotografoi në demokraci. Më pas Nano, Fino, Meta, Majko e së fundi Berisha- çfarë zbulon në portretin e këtyre kryeministrave në vite fotografi zyrtar Meksi? Sa ironike aq edhe domethënëse shpotitja e tij për të kuptuar se si kanë funksionuar kryeministrat tanë në gjithë këto vite. Meksi Xhufka na tregon për herë të parë si arrin të zbërthejë dukjen dhe botën e brendshme të kryeministrave nga një foto korrekte zyrtare. Cilat ishin foto historike të vendit tonë, impresionet e kryeministrave në takimet me presidentët e Amerikës? Por dhe një detaj aq domethënës është dhe kapërcimi teknologjik i aparateve të fotografisë. Berisha është ai që solli dixhitalizmin. Fotografi zyrtar i kryeministrave nuk di asnjë fjalë në gjuhë të huaj - por ka vazhdimisht dëshirë të na thotë se besnikëria e tij, korrektësia, serioziteti e bën të kalojë një karrierë absolute të besueshme prej burrave të shtetit, vetëm si fotograf “prime minister”. Meksi ndalet më shumë tek Berisha, ky portret burrëror që e ka lodhur më shumë.





Jeni fotograf “prime minister” prej 40 vitesh. A mund të na thoni kur ka qenë fillesa juaj si fotograf zyrtar pranë protokollit të shtetit?



Sivjet mbush 40 vjet që punoj pranë qeverisë si fotograf zyrtar i kryeministrave, pa ndryshuar asnjëherë profesionin tim. Kam filluar punën në vitin ‘68 dhe deri më ‘80-n kam punuar për revistën “Shkenca dhe jeta”. Pas kësaj periudhe kam nisur punën në ATSH. Hyrja ime zyrtare në Kryeministri, si fotograf “prime minister” ka qenë në vitin 1983 dhe deri në këtë moment që po flasim nuk jam ndërprerë asnjëherë si fotograf pranë protokollit të shtetit. Kjo është lidhja ime direkte me fotografinë politike. Ajo çfarë veçoj si impresionuese nga fillimet e mia është shoqërimi i delegacionit të parë shqiptar në Greqi, me ish-ministrin Reis Malile, ishin dhe pjesa tjetër e qeverisë së asaj kohe.

Ndërsa takimin e parë me kryeministrat e kam pasur me z. Aleksandër Meksi, këtu në Kryeministri. Gjatë asaj kohe kisha dhe Ministrinë e Jashtme, konkretisht ish-ministrin Alfred Serreqi. Kisha për detyrë të ndiqja çdo aktivitet të Kryeministrit për të fotografuar të gjitha momentet e tij zyrtare, gjithçka që duhej fiksuar në aparat. E gjithë shkonte për arkivin e protokollit të shtetit dhe qeverisë.



Pra, na thatë që ishte Meksi Kryeministri i parë që keni fotografuar, kjo shënon edhe foton e parë zyrtare që keni realizuar?



Po, pikërisht me Kryeministrin Aleksandër Meksi kam realizuar fotografinë e parë për “prime minister”. Sapo u ul për herë të parë në karrigen e kreut të qeverisë, më thirrën dhe i bëra fotografinë. Më pas kam vijuar punën me të, duke e ndjekur në të gjitha takimet zyrtare, si brenda, ashtu dhe jashtë vendit.



Mbeti i kënaqur ish-Kryeministri Meksi nga fotoja e parë, kuptohet ajo zyrtare?



Sigurisht. Ish-Kryeministri Meksi më kishte njohur me kohë si fotograf profesionist, i ardhur nga protokolli i shtetit. Kisha me vete edhe eksperiencën e 10 viteve punë në revistën “Shkenca dhe jeta”. Fotografia ishte një dashuri dhe përkushtim për mua, ndaj dhe avancova në këtë profesion, duke më admiruar punën. Më ka ndihmuar shumë dhe im vëlla. Një fotograf që është shquar si një ndër më të mirët e Shqipërisë, Niko Xhufka, i cili në vitin ‘90 doli në asistencë. Kisha mbështetjen e tij, shto këtu edhe pasionin tim, më shtynë të eci përpara.



Të fotografosh kryeministrat. Çfarë e bën të veçantë këtë profesion kur është aq zyrtar?



Ka impenjim të veçantë dhe profesional, pasi nuk është si një fotografi e thjeshtë, që mund ta bësh kur ke kohë të lirshme. Fotografia zyrtare kërkon profesionalizëm. Duhet të fokusosh, të futesh në aparat, në fotografim momentet më esencialë të aktivitetit që zhvillohet, të takimeve institucionale etj.



Kjo do të thotë të fotografosh politikanët në mënyrë korrekte?



Jo. Do t’i fotografosh ashtu siç është realiteti, në punën e tyre serioze. Fotografoj ashtu siç zhvillohet në realitet çfarëdo veprimtari politike.



Duke pasur parasysh fillimin e punës suaj, kurioziteti vetiu na shtyn të pyesim se si ka ndodhur ndryshimi i teknologjisë së fotografisë, ka ndonjë moment në këtë drejtim që mund të shërbejë si dëshmi?



Mbaj mend gjatë vizitës së ish-Kryeministrit Pandeli Majko në Amerikë. Në shtëpinë e Bardhë do të takonte ish-Presidentin Bill Klinton. Unë kisha një aparat primitiv, me film, dhe kur u ngjita në katin e parë isha bashkë me kameramanin dhe një bodigard. Kur u ngjitëm në katin e dytë, teksa po ngjitesha shkallëve, ndjeva një dridhje në trupin tim. Ishte frika, mosbesimi tek aparati fotografik, pasi unë po shkoja tek presidenti i SHBA-së, ku aty ndodhej Kryeministri i Shqipërisë dhe me atë aparat të vjetër nuk kisha garanci nëse do të realizoja apo jo fotografitë që më duheshin. Frika nuk më vinte nga ana ime profesionale, por nga ana teknike, për atë aparat primitiv që kisha në duar. Me mua ishin dhe kameramani dhe shoqëruesi i z. Majko dhe duke u ngjitur, ky i fundit më thotë: “Dëgjo djalë, nëse më del pa fotografi nga zyra e Presidentit amerikan, pa bërë dyshen, mendohu mirë se të shtatat që kam do t’i lë këtu që ta marrë vesh Amerika dhe Shqipëria”. Ai e kishte nga dëshira që unë të bëja maksimumin për të bërë të pamundurën. Dhe ashtu siç isha në atë gjendje tensioni, i thashë: më lër të bëj fotografinë...

Në kohën që u futën në zyrën e Klintonit, shikoj në këmbë dy politikanët, të përshëndetur, të kapur për qafe. Sapo hyra, arrita të bëja 17 copë fotografi. Mund të bëja edhe të tjera, por s’mund të qëndroja më tepër, aq ishte koha për ne, më pas do nisnin bisedimet zyrtare. Pritëm më pas një orë, derisa përfundoi takimi. Rendëm bashkë me ambasadorin shqiptar në Amerikë, për të larë filmin në studion më të afërt.

Kur panë filmin, ai që bëri larjen, pyeti ambasadorin tonë se kush e ka bërë foton. Ambasadori i tregoi që e kisha bërë unë dhe u çudit nga cilësia e tyre. Ato foto u shpërndanë në të gjithë Shqipërinë dhe unë nuk vura emrin tim, por vetëm “Foto Albania”. Nuk doja të përmendja emrin tim.



Këtë e quani si një ngjarje tepër përjetuese, por keni në karrierën tuaj ndonjë rast tjetër kulmor të kësaj natyre?



Ky është një episod i detyrës sime. Gjatë karrierës sime kam fotografuar të gjithë presidentët e SHBA-së, ashtu si gjithë kryeministrat e Evropës apo liderët e saj. Të gjithë kryeministrat më kanë krijuar kushtet e besimit, të korrektësisë si fotograf i kualifikuar dhe serioz në punë.





Cilët janë kryeministrat shqiptarë, me të cilët keni punuar dhe çfarë mbani mend nga pak prej të gjithëve - mbresat me ta, si e reagonin nga fotografisë?



Kryeministri i parë me të cilin kam punuar ka qenë Adil Çarçanin. Kam punuar 6 muaj. Ishte njeri i ftohtë. Në rastin e tij, bëja punën zyrtare dhe dilja jashtë. Nuk kishte asnjë lloj komunikimi me të.





Po Aleksandër Meksi, e ndjente tek fotografohej?



Siç ishte i interesuar për punën si Kryeministër i vendit, ashtu ndjente dhe pasionin e fotografisë. E përkrahte fotografinë. E pëlqente fotografinë. Madje, ai më pyeste dhe për aparatin, duke më thënë kushedi sa herë që: “A ta bën punën ashtu siç duhet aparati? Je i garantuar me të? Ke nevojë që të porosisim ndonjë më të ri etj”. Në njëfarë mënyre e tregonte dashurinë në sipërfaqe. Ishte e dukshme tek ai një gjë e tillë.



Ish-Kryeministri Majko, si e krijonte marrëdhënien me aparatin, ndërkohë që fotografohej?



Mund të them që si Meksi, ashtu dhe Majko, shtoj këtu edhe Finon, tregonin mjaft interesim, me një dashuri njerëzore ndaj fotografisë. E shprehnin në fytyrë këtë gjë. Kurse të tjerët ishin të interesuar, e përkrahnin prapavijën e protokollit zyrtar, por në fytyrë nuk e tregonin interesimin zyrtar.



Cili nga ish-kryeministrat nuk e kishte këtë interes, pra në dukje, për fotografinë?



As Meta dhe as Nano. Por në anësi, ne nuk na pengonin, por na përkrahnin.



Kush kishte marrëdhënie më të ftohtë me fotografinë, ku ty të duhej të bëje 100 shkrepje dhe të dilnin vetëm disa prej tyre?



Asnjëri nuk qëndronte ftohtë ndaj aparatit. Me këtë lloj fotografie që bëj unë, e dëshironin të gjithë, sepse përmes tyre bëja historinë e realitetit të takimeve. Është një lloj arkivi. Të gjithë kishin merak për foton, por nuk para ndërhynin. Por Meta ishte ndër më të ftohtët.



Kishte ndonjë reagim të veçantë nga ana e Ilir Metës?



Po ju tregoj një rast që më ndodhi në Stamboll. Atje do zhvillohej Samiti i Paktit të Stabilitetit. Aty asistonte dhe Klintoni. Isha i ulur në sallë me gjithë aparatin dhe në moment hyn ish-Presidenti amerikan dhe shkon e takon z. Meta. Në atë moment nuk i vura re, sepse po bëja një bisedë me ambasadorin tonë, ndërkohë që ai më thotë: “Meksi nxito me vrap pasi u takua Klintoni me Metën”. U ngrita me vrap, por më bllokuan bodigardët, vetëm pesë metra larg Klintonit dhe Metës. Ambasadori ndërhyri dhe u tha që të më lejonin kalimin si fotograf i Kryeministrit shqiptar. Kur u afrova ishin tre figura kryesore bashkë, me ta ishte edhe Ollbrajt, sekretarja e Shtetit amerikan. Ishte krijuar një treshe Klintoni, Meta dhe Ollbrajt, gjë që mua nuk më lejonte të fotografoja Kryeministrin tonë dyshe me Presidentin amerikan. Në këtë moment shkrepa një foto treshe dhe iu afrova znj. Ollbrajt nga afër, duke i bërë një ngacmim të vogël tek mënga dhe duke shkrepur kot aparatin, sikur po fotografoja dhe atë. Por ajo me zgjuarsinë e saj, prej një diplomateje, e pikasi hallin tim dhe u spostua një metër mbrapa, duke më liruar vendin, duke më dhënë mundësinë që me atë dyshe të bëj, jo një, por 13 fotografi. Në këtë mënyrë, ia arrita të bëja dyshen Klinton-Meta. Pasi e realizova, me thërret Kryeministri në zyrën që i ishte akomoduar në samit. Me të qeshur më tha: “Kam besim se me aftësinë tënde ke realizuar foton dyshe...”. I thashë e realizova. Më uroi suksese dhe në atë moment në praninë time më porositi kafen dhe mori direkt në telefon gazetarin Blendi Fevziu, kishte miqësi me të, të cilin e njoftoi për çdo informacion të takimit dhe i foli edhe për foton, e cila u transmetua kudo në mediat tona.



Atëherë kush nga kryeministrat kishte dëshirë të pozonte, që ia vinte syrin aparatit enkas, për t’u dukur?



Majko dhe Nano. Ata sikur kishin një lidhje me fotografinë. E dashuronin atë në njëfarë mënyre.



Nano, për shkak se kishte edhe Xhoin në krah?



E dëshironte edhe për faktin se fotografia bënte historinë, arkivohej, por dhe diçka që të pasqyronte bukurinë e jetës.



Interesohej ndonjëherë Xhoi për ta ditur se si ka dalë, ose ndërhynte para shkrepjes së aparatit?



Ishte kërkuese për cilësinë e fotografisë. E donte fotografinë sa më reale dhe sa më të bukur. Kam qenë edhe në dasmën e tyre.



Keni qenë në dasmën e çiftit Nano?



Po kam qenë fotograf në dasmën e Nanos dhe Xhoit. Ceremonia u bë në kishën ortodokse, në “Rrugën e Kavajës”. Ishte një kameraman privat dhe unë si fotograf zyrtar, sigurisht që në ato momente kisha kaluar si fotograf privat. Ceremonia filloi me kishën ku vuri kurorën. Kishte shumë të ftuar, rreth 100 veta. Unë bëra fotot dhe ika. Pastaj në pritjen që u bë në Kryeministri, erdhën shumë të ftuar, politikanë, trupi diplomatik, aty u angazhova sërish tani si fotograf zyrtar.



Ishit në merak se nuk do ta nxirrnit mirë në fotografi nusen e re të Nanos?



(Qesh). Jo, sepse Xhoi ishte e bukur dhe kisha besim se edhe ndonjë “gabim” i imi, ajo sërish do dilte bukur në fotografi. Ajo e tërhiqte aparatin. Ishte fotozhenike.



Cili nga kryeministrat ju ka kërkuar që edhe në mënyrë private t’i shkonit privatisht?



Asnjëri. I vetmi ishte Fatos Nano. Fotografitë e mia kanë qenë vetëm zyrtare, përjashto këtë rast, siç ishte ai i dasmës së z. Nano.



Tani është koha të flasim edhe për Kryeministrin aktual, Sali Berishën. Çfarë të tërheq nga portreti i tij?



Ashpëria. Ka brenda mendimin e bukur. Berisha është një njeri shumë serioz, shumë i vëmendshëm.



Kur e fotografuat për herë të parë Sali Berishën?



E kam fotografuar në momentin që u bë President i Shqipërisë. Në atë kohë unë isha fotograf i ish-Kryeministrit Aleksandër Meksi. Nga presidenca më merr në telefon Aida Shehu dhe më thotë: “Do të paraqitesh në Presidencë për të bërë fotografinë zyrtare të Presidentit”. U paraqita atje kur erdhi dhe Kryeministri. Ata u ulën në karrige dhe unë bëra punën time, fotografitë. U ktheva sërish në godinën e qeverisë. Më kishin zgjedhur si një fotograf profesionist për foton zyrtare të Presidentit të ri të vendit. Por ndërkohë bëja dhe punën e fotografit të ish-ministrit të Jashtëm, Alfred Serreqi.



Hera e parë fotografi me Berishën, cili ishte impresioni për të?



Nuk mund ta them këtë. Di të them se pavarësisht vështirësive, ai më ka shtuar pasionin për ta fotografuar gjithnjë e më shumë nisur nga pamja krenare e tij. Nuk ngopem duke e fotografuar. Brenda vështirësisë, janë mendimet e bukura brenda saj.



Është e vështirë për t’u fotografuar Berisha - kujtojmë pak Kryeministri është mjaft i gjatë, ju pak i shkurtër. Madje, të kemi parë shpesh nëpër konferenca shtypi, duke e fotografuar atë edhe mbi karrige?



Për mua nuk ka asnjë problem. Në fillim e kisha pak problem për t’i gjetur këndin e portretit serioz, të bukur, për të dhënë figurën e një lideri, një Kryeministri. Nuk është për detyrë t’i qëndrosh vazhdimisht nga afër Kryeministrit, për ta fotografuar. Detyra është të marrësh realitetin e aktivitetit që zhvillohet aty, të marrësh atë që shikon me sy, tërë procedurën e takimeve diplomatike, që bëjnë p.sh., dy homologët, ose me delegacionet e tjera në raste të tjera.



Fotografët e mediave janë tendenciozë. Ndoshta ata duan ta nxjerrin figurën e Kryeministrit pak a shumë ironike. Po ju çfarë synoni?



Këtu keni të drejtë dhe kjo mund të mos jetë në dëshirën e atij fotografi që e bën, por në dëshirën e atij që e ka punësuar atë. Sepse ashtu ia do puna. Unë jam kundër këtyre fotografive. Përherë dua të jap realitetin e asaj që zhvillohet përmes fotografisë.



Të fotografosh Berishën - ka ndonjë vështirësi që ju nuk ia dilni?



Profesionisti nuk duhet të nxitohet për ta fotografuar, por duhet të mendohet mirë kur ta fotografojë, për t’i gjetur këndet më të mira, më serioze (kjo është lehtësi për mua, pasi Berisha është serioz), por këndin më të bukur në punë e sipër.



Të vë në siklet kur e fotografon?



Jo, në asnjë rast. Ai nuk është njeri që pozon tek fotografi. Asnjëherë nuk më ka pozuar ose të mbaj mend të më ketë ndërhyrë. Në asnjë rast nuk ka ndodhur kjo.



Ju na thatë se Berisha “lëviz” shumë dhe se ka seriozitet... kjo në çfarë kuptimi?



Berisha ka bukuri burrnore. Ajo bukuri që ka ai është e një drejtuesi shteti, burri shteti. E thashë lëviz, pasi më duhet ta ndjek kudo që shkon. Ai nuk lë pëllëmbë të Shqipërisë pa vajtur, pa shkelur me këmbë, nëpër autostrada, shkolla... etj. Është një njeri vazhdimisht në lëvizje dhe i palodhur.



Mbetemi pak tek tiparet. Ka bukuri...



Tek portreti i tij dallohen bukuria, serioziteti, korrektësia. Të gjitha këto më kanë krijuar një tërheqje drejt portretit të tij. Pse? Sepse në vitin 2005 kam pasur vështirë, për të arritur këtë cilësi fotografie. Ju më thatë pak më lart se më keni parë mbi karrige dhe se Berisha është i gjatë. Por ai që është profesionist, që kërkon të arrijë më të mirën, nuk ndjen vështirësi.



Nisur nga fakti që Berisha udhëton shumë nëpër Shqipëri, kjo do të thotë se ka krijuar fondin më të pasur të arkivit tuaj fotografik?



Kjo është e vërtetë. Gjatë këtyre 4 viteve që Berisha qeveris vendin më ka pasuruar arkivin dhe mund të them me siguri të plotë se arkivi i tij është më i madhi me foto. Dhe e përsëris sërish se arsyeja është ngaqë ai lëviz shumë nëpër Shqipëri. Ka aktivitete pa fund të Berishës. Me të kam arkivin më të madh fotografik. Në të përfshihen të gjitha mbledhjet, takimet diplomatike, ndërkombëtare, aktivitet nëpër Shqipëri, inaugurimet, e ndjek kudo më një intensitet pune të paparë.



Për ju është një lodhje kjo, apo se Berisha është një Kryeministër “i vështirë” për ta ndjekur nga pas?



Për një fotograf tjetër mund të ishte lodhje, që nuk do të mund ta përballonte. Por unë e kam kaluar, pasi kam fituar mundësitë e kualifikimit dhe nuk kam ndjerë lodhje në asnjë rast.



Ai rend sepse punon shumë, këtë doni të thoni?



Ka bërë shumë aktivitete në të gjithë Shqipërinë. Janë pa fund. Dhe për mua kjo do të thotë mijëra e mijëra fotografi.



Kjo e dallon nga kryeministrat e tjerë, apo e thoni ngaqë tani ai është Kryeministër?



Jo vetëm që dallon, por e bën të veçantë pasi ai udhëton pa masë, nuk njeh pushimin dhe s’ka lënë cep të Shqipërisë pa e shkelur me këmbë. Ai i shikon autostradat, tunelet, gjithçka që po ndërtohet. Berisha i qëndron afër punës dhe është i palodhur. Madje, më ka bërë përshtypje një nga vizitat e tij në rrugën Durrës-Kukës. Në momentin që kishte hyrë në tunel, unë gjeta një pozicion të atillë që ta fotografoja në mënyrën më korrekte, por u futa diku në një cep ku binte ca dhe nga lart - në këtë moment Kryeministri kur e pa pozicionin tim të vështirë i tha bodigardit: “Ma keni kujdes fotografin...”.



Tani punokeni me aparat dixhital, me cilin Kryeministër ka ndodhur ky ndryshim?



Po puna është lehtësuar. Me Berishën kam historinë dixhitale. E mbaj në arkiv. Ky është fakti i provave dhe nuk mbaj mend të kem lëvizur dhe të kem bërë kaq shumë foto sa me Kryeministrin Berisha.



Ju i keni bërë fotot e Kryeministrit me aktoren e njohur italiane, Maria Kucinota?



Po, unë i kam bërë gjatë pritjes zyrtare.



Ishin foto të diskutuara për artisten italiane, tepër sensuale… Ishte qëllimi juaj ta paraqisni aq seksi?



Unë nuk i shikoj me atë sy. Unë shikoj anën serioze, portretin serioz të bisedimeve, realitetin e saj. Fakti që e priste Kryeministri i Shqipërisë, në gjithçka duhej të ishte serioze. Unë fotografoj seriozitetin.

Berisha pret personalitete të larta botërore në zyrë, pret aktorë të njohur, por edhe fshatarë, nxënës shkollash etj. Cilëtdo që të jenë atë, unë pasqyroj përmes fotografisë anën zyrtare të takimeve. Unë kam detyrë ta fokusoj dhe ta arkivoj këtë realitet. Por nuk mund të gjykoj nëse është e këndshme kjo apo jo.



Edhe Berisha ka takuar Bushin, ka ndonjë histori prapa këtij takimi?



Isha caktuar pas testimit për takimin kokë më kokë. Isha vetëm unë fotograf shqiptar, si dhe një kameraman i TVSH-së, një i “Rojtersit” dhe një i Presidentit Bush. Pra ishim 4 veta. Në momentin kur tërë media dhe tërë delegacioni qëndronin poshtë në ambientet e Këshillit të Ministrave, ne të katërt qëndronim në pritje për të ardhur Bushi. Kisha tension dhe frikë për shkak të teknikës së aparatit fotografik, pavarësisht se kisha dixhital. U futëm në dhomën ku do takoheshin dy palët e delegacioneve, amerikane dhe shqiptare dhe më kryesorja, Presidenti Bush dhe Kryeministri Berisha. Në momentin që u futëm ne të katërt, siç ishin ulur, ata të gjithë u ngritën në këmbë dhe pozuan për ne brenda minutazhit që na ishte caktuar. U ulën përsëri dhe ne sërish shkrepëm aparatet. Ne i kishim të caktuara minutat që do rrinim brenda, pasi në të kundërt do të pengonim bisedimet. Pastaj erdhi momenti i konferencës së përbashkët për shtyp dhe takimi i veçantë i Presidentit Bush me kryeministrat e vendeve të Ballkanit. Takimi u bë tek vila dhe atje isha vetëm unë dhe çdo Kryeministër kishte fotografinë e tij. Edhe aty bëmë foto të tjera, pritëm sa dolën dhe në mbyllje të takimit, të tre kryeministrat dhe presidenti Bush pozuan së bashkë.



Çfarë përshtypje ju la ish-Presidenti i SHBA-së, Xhorxh W. Bush?



Ai dukej qartë se ishte një mik i shqiptarëve dhe në mënyrë të veçantë i Kryeministrit Berisha. Shfaqej një afrimitet miqsh mes tyre. Bushin e kisha fotografuar edhe më parë, me ish-kryeministrin Fatos Nano në Stamboll. Atje në takimin mes tyre isha vetëm unë fotograf dhe fotografi i ish-Presidentit Moisiu, pasi edhe ai ishte në Stamboll. Pasi doli Moisiu nga takimi me Bush, u fut z. Nano. Ishin takime të veçanta. Brenda në takim ishte dhe ish-sekretarja e Shtetit Kondeleza Rajs.



Çfarë mbani mend nga ai takim?



Unë kisha arritur të futesha brenda para se të hynte Fatos Nano dhe në kohën që bodigardi special i Presidentit Bush po më thoshte dil, unë nuk lëviza. Pashë Bushin në këmbë që priste Nanon dhe i thashë: no... bodigardit të Bushit. Ndërkohë znj. Rajs pa që bodigardi po fliste me mua, dhe se diçka nuk shkonte mes të dyve, ndërhyri dhe iu drejtua bodigardit: “Lëre, mos e lëviz”. Mendoj se ajo pa kartën time si fotograf i Kryeministrit dhe më ndihmoi të isha aty që para se të hynte Nano.



E njihni gjuhën angleze?



Jo. Por s’më ka penguar të bëj punën time qoftë në delegacionet jashtë shtetit, qoftë me të huajt që kanë ardhur këtu. Di vetëm fjalët fotografi i “prime ministrit” dhe kaq më mjafton për të mos më penguar të bëj punën time. Plus që identifikohem me kartën time zyrtare si fotograf i Kryeministrit.



Cili nga kryeministrat ju ka “shëtitur” më shumë jashtë shtetit?



Protokollin pas vetes më tepër e kishte lidhur Fatos Nano. Por edhe Majko. Pastaj vinte Ilir Meta.



Po brenda Shqipërisë, kush është Kryeministri që ju ka lëvizur më shumë, që u është dashur ta ndiqni më tepër?



Ai që ka bërë aktivitet më shumë brenda vendit është Kryeministri Berisha. Ai lëviz shumë. S’ka lënë vend të Shqipërisë pa e shkelur me këmbë, pasi bën një punë shumë voluminoze.



Po Kryeministri që lëvizte më pak, që dilte më pak jashtë godinës qeveritare, thënë shkurt, Kryeministri “dembel”?



Ilir Meta. Ai nuk para dilte jashtë zyrës. Jashtë Tiranës lëvizte gjithnjë e më pak. Nëpër botë ka bërë shumë aktivitete, por z. Meta nëpër Shqipëri ka lëvizur shumë pak.



Pra, Meta kishte një parim: të qëndronte ose në Kryeministri, ose jashtë Shqipërisë?



Di vetëm t’ju them se jashtë Tiranës, nëpër rrethe të ndryshme, nuk para dilte shumë. Në të shumtën e kohës gjendej ose në zyrë, në Kryeministri, ose takime zyrtare jashtë vendit. Është tërësisht e kundërta me Kryeministrin aktual, Berisha. Ato investime që nuk janë bërë për 20 vjet, Berisha i ka bërë për 4 vjet. Këto janë fakte, i kam të dokumentuara në arkiv.



Ju thatë se keni punuar edhe me ish-Kryeministrin Adil Çarçani? Na e përshkruani pak portretin e tij?



Ishte njeri i vrenjtur. Nuk komunikonte fare, me mua. Nuk jepte asnjë mendim dhe asnjë sugjerim. Me Adil Çarçanin, kam punuar 6 muaj pasi në të njëjtën kohë isha dhe fotograf i ish-ministrit të Jashtëm, Reis Malile.



Keni bindje politike, ose a keni pasur ndonjëherë?



Jo, nuk kam bindje politike dhe as nuk kam pasur. Ish-kryeministrat më kanë vlerësuar punën dhe të njëjtën gjë bëri dhe Kryeministri aktual, Sali Berisha. Më vlerësoi profesionalizimin.



Ka ndodhur që ndonjë nga kryeministrat t’ju persekutonte fotot tuaja dhe cili është ai?



Fino dhe Meta ishin kërkues. E donin më të bukur pamjen e tyre. Jo portretin, por realitetin e aktivitetit.



Tek zyra e cilit Kryeministër keni parë më shumë femra, që me protokoll zyrtar keni fotografuar, artiste p.sh.?



Kryeministri që ka vlerësuar më shumë artin shqiptar është Sali Berisha. Ky është konkretizim, pasi unë e fotografoj. Ai bën shumë takime me njerëz të artit dhe kulturës qoftë vendase, qoftë edhe ato botërore. Berisha është i afrueshëm dhe i ndjeshëm ndaj artit.



U është kërkuar ndonjëherë të bëni edhe fotografin e familjes Berisha?



Jo, në asnjë rast. I kam fotografuar vetëm gjatë takimeve zyrtare, pritjeve zyrtare. Asnjëherë privatisht. Nuk më është kërkuar një gjë e tillë. Fotot zyrtare janë arkivuar në protokoll dhe nuk bëhet fjalë për ato private.



Si bilanc, a flitet në shifra sa foto ka arkivi i Kryeministrit, dhe cili është më i pasur nga puna e kryeministrave?



Janë me mijëra e mijëra foto në arkiv, duke përfshirë vetëm periudhën kur kam punuar unë. Sa për kryeministrat veçoj Berishën, për të cilin nuk mund të them se sa janë, por janë fotot që më kanë krijuar arkivin më të madh të punës sime 40-vjeçare.



Cili nga kryeministrat ishte më fotozhenik?



(qesh). Këtë nuk mund ta them...



Cila është fotoja që ka bërë histori dhe që ekskluzivitetin e saj e kishit vetëm ju?



Në vitin 1999 për herë të parë u takuan pozita e asaj kohe dhe opozita e Berishës në hotel “Rogner”. Aty asistonte për pozitën Majko dhe Meta, kurse për opozitën, Berisha dhe Pollo. Takimi ishte me dyer të mbyllura dhe media ishte përqendruar e gjitha në korridor. Brenda nuk lejohej të hynte njeri. Ishte një takim që bëhej në momente delikate për klasën politike. Brenda u lejuam të hynin vetëm unë dhe një kameraman i TVSH-së. Hyra brenda dhe bëra fotografinë që bëri vërtet histori. Dhe në momentin që do të dilja nga ambientet e takimit, më thërret z. Pollo. Ai më thotë: “Meksi na sill dhe ne fotografinë që sapo bëre dhe mos na lër pa fotografi”. Kishte një rëndësi të jashtëzakonshme ajo fotografi, pasi ishte koha që kishte një përplasje shumë të madhe mes dy partive kryesore në vend. Ishte shumë i domosdoshëm ai takim dhe e tillë u konsiderua edhe fotoja që bëra brenda takimit. Ajo foto bëri histori, pasi dëshmonte stabilitet dhe qetësi mes pozitës dhe opozitës. Pas ‘97 kishte mosmarrëveshje të thella. Ky takim sfumoi tensionin e asaj kohe. Kur dola në korridor më rrethuan gazetarët për të marrë fotografinë.



“Kushtonte” shumë ajo fotografi?



Mund të duket e pabesueshme, por më ofruan lekë për të marrë fotografinë. Gazetarët e huaj më hodhën dollarë tek këmbët. E donin me çdo kusht atë shkrepje. Ishin stacionet e huaja, të cilat kërkonin medoemos që ta jepnin me satelit në të gjithë botën. Por unë nuk pranova. Do e çoja në punë dhe do ta shpërndanin ata. Madje, kishte nga ata gazetarë që më thoshin s’të lëmë të dalësh që këtu po nuk na e dhe filmin e fotos. Në atë moment doli ish-Kryeministri Pandeli Majko i cili i tha bodigardit: “Kini kujdes fotografin”. Ai e pa që s’po më linin të kaloja teksa tentonin të më rrëmbenin filmin. Vetëm pasi u premtova se do ua jap, më lanë të kaloja. Erdha direkt këtu në Kryeministri në orën 10 të darkës dhe bëra 30 copë kartolina, ku në mënyrë urgjente Drejtoria jonë e Shtypit ua shpërndau të gjitha mediave, me e-mail, me satelitë dhe ajo fotografi u përhap në të gjithë botën. Ajo fotografi ishte historike. Ishte shpërndarë lajmi dhe fotoja në mbarë botën.



Ju kanë kërkuar herë tjetër që t’ua shesësh fotografitë ekskluzive që ju keni bërë?



Më qindra herë. Por unë nuk kam pranuar asnjëherë në jetën time që të shes fotografi. As nuk kam ndërmend ta bëj një gjë të tillë.



Ke bërë ndonjëherë foto sekrete, të fshehta, jo në të keq të punës?



Kam bërë foto të punës, të cilat janë publikuar pas një jave.



Cila për shembull?



Një nga këto ka qenë një foto e takimit, që bëri ish-Kryeministri Fatos Nano me ish-drejtorin e CIA-s, Georg Tenet. Për shkak të sigurisë së tij ishte mbajtur sekret vizita e tij në Shqipëri. Gjatë takimit më thirrën mua dhe s’kishte asnjë kameraman brenda. Isha vetëm unë fotograf. Pak para takimit më thirri zëdhënësi i ish-kryeministrit Nano, Aldrin Dalipi dhe më thotë: “Meksi, ke një punë me shumë përgjegjësi...”. Ndërkohë që kisha një aparat shumë primitiv, në atë periudhë. Ishte një aparat me disketa, fare i thjeshtë. Por ia dola. Bëra fotografinë pa e ditur se kush ishte në takimin me z. Nano. Kur e mora vesh mbeta i habitur. Dhe në atë moment pa dalë nga zyra e sekretares së ish-Kryeministrit, heq disketën dhe ia dorëzoj zëdhënësit Dalipi.

Dhe vetëm, pasi të largohej nga Shqipëria duhej të publikoheshin fotot e takimit. Kisha bërë 16 foto, të cilat u botuan bashkë me lajmin e vizitës që ishte bërë në Tiranë mes Nanos dhe ish-drejtorit të CIA-s.


07/02/2009

standard