Niko Stilos është një shqiptar nga Preveza e Greqisë. Ka lindur më 1946, në një fshat me emrin Aidonta dhe prej më shumë se 35 vite jeton dhe punon në Gjermani. Prindërit e tij flisnin në gjuhën shqipe në familje. Gjuhën greke Niko e mësoi në një moshë pak të rritur, gjatë kohës që filloi të ndiqte shkollën fillore, shkollën e letrave, siç i thoshin shqiptarët e Greqisë, gjuhës zyrtare greke vite të shkuara. Në krahinën e tij, njëri fshat dallonte nga fshati tjetër në gjuhë. Diku flitej shqip, diku greqisht edhe me tutje vllahisht.
Me idenë e një gjuhe të përbashkët, fanatikët të udhëhequr nga mësuesit e shkollave, gjetën terren për realizimin e qëllimeve të tyre. Mësuesit grekë numëronin fjalët e dëgjuara nga fëmijët që vinin nga familjet me origjinë shqiptare në gjuhën shqipe dhe i qëllonin me shkop në duar. Me gjithë kërkesat dhe metodat e rrepta për të mos folur gjuhën e prindërve, moshatarët e Niko Stilos e mësuan gjuhën e prindërve, shqipen dhe e flasim ende edhe sot. Sot fshati është prishur, jo në kuptimin e shkatërrimit, por është pothuajse i braktisur. Ikën të gjithë. Është një fshat malor dhe më të shumtit merreshin me bagëti, ishin çobenj. Edhe babai i tij çoban ishte me dhi. Fshati sot quhet Aidonta, por më përpara quhej Ftin. Hahni dhe Kristoforidhi për fjalën Ftin thonë që ka kuptimin e ngushticës. Dhe vërtetë fshati është me rrugë të ngushta. Në fshat gjen rreth 50-60 pleq të cilët kuvendojnë në gjuhën shqipe. Ndërsa të rinjtë nuk flasin shqip... Kur ishte në gjimnaz e mundonte pyetja se, ç’janë këta shqiptarët, këta arvanitasit. Me vite, njëra-tjetra, librat, ambienti i ndryshëm nga ai familjar dhe shkollor etj, dhanë një përgjigje. Gjeti shkrime 500, 800 vite para Krishtit. Mësoi se ajo gjuha e vjetër është shqipja. Duke lexuar gramatikat më të lashta greke të mbijetuara, i bëri përshtypje që në 12 vjetët e shkollës nuk kishte dëgjuar qoftë edhe një fjalë për to. Duke u angazhuar gjithnjë e më tepër me temën e arvanitasve (shqiptarëve), gjeti fjalorin më të vjetër të gjuhës shqipe të Frang Bardhit “Dictionarium Latino-Epiroticum”. Arriti në përfundimin se librat me të cilat ishte informuar në shkollë, jo vetëm nuk shkruanin të vërtetën, por përpiqeshin edhe ta mbulonin atë. U njoh me epigrame të palexuara të pellgut Mesdhetar të shkruara me alfabetin grek, prej atyre që perëndimorët i quajnë etruske, e vetëm një pakicë studiuesish i konsiderojnë ato se bëhet fjalë për gjuhën e shqiptarëve. Në shtator të vitit 2004 mori pjesë në Simpoziumin shkencor për arvanitasit si dhe për të botuar librin e tij të parë në gjuhën shqipe “Historia e shenjtë e arvanitasve”. Libri flet për historinë e shqiptarëve në kohën antike. Në veçanti, në libër shkruhet për mumien e Egjiptit që ndodhet në muzeun e Zagrebit. Gjatë vizitës në Kosovë ai u emocionua shumë dhe falënderoi Kosovën që i mblodhi bashkë në një vend arbëreshët, arvanitasit dhe shqiptarët, tri degët e një trungu në një takim, që më shumë ishte një takim mallëngjyes e njohës me realitetin në Kosovë.
Milosao
Krijoni Kontakt