AUSTRALIA
Emri zyrtar: Australia e Komonuelthit
Kryeqyteti: Kanbera
Sipėrfaqja: 7.686.850 km2
Numri i banorėve (2003): 19.731.984, prej tyre 84% jetojnė nė vendet urbanistike.
Religjioni: mysliman 1,4%; budist 0,8%; ēifut 0,4% dhe tė krishterė 74%, nga tė
cilėt 27% katolikė, 23% anglikanė, 8,2% kisha e bashkuar, 4,3%
presbiterian, 2,8% ortodoks, 1,7% baptist, 1,5% luterian dhe 0,5% jezuit.
POPULLATA MYSLIMANE
Harta demografike. Shtatėdhjetė e katėr pėr qind tė banorėve tė Australisė identifikohen me ndonjėrėn prej grupeve tė krishtere. Ndėrsa njėzet e gjashtė pėrqindėshi tjetėr ndahet nė pakica tė tjera fetare nė mesin e tė cilėve myslimanėt pėrbėjnė shumicėn.
Numri dhe shtimi i popullatės myslimane. Sipas regjistrimit tė banorėve, pėr vitin 2001, numri i myslimanėve nė Australi arrinte shifrėn nė 281.578, qė pėrbėnė 1,4% tė popullatės sė pėrgjithshme. Ndėrkaq qė, shėnimet jo zyrtare tregojnė pėr njė numėr shumė mė tė lart, i cili tejkalon shifrėn 350.000, apo mė tepėr se 2% tė popullatės sė pėrgjithshme.
Regjistrimi i vitit 1971, ishte regjistrimi i parė nė tė cilėn numri i myslimanėve ishte i mjaftueshėm, qė nė pėrgjithėsi tė mund tė pėrmenden ndaras. Sipas kėtij regjistrimi, numri i myslimanėve nė Australi ishte 22.311, qė pėrbėnte 0,2% tė popullatės sė pėrgjithshme. Nuk ka asnjė dyshim se numri i vėrtet i myslimanėve ka qenė dukshėm mė i madh nga ajo qė ka dalė nga ky regjistrim. Popullata myslimane nė mėnyrė konstante rritej. Shkaku themelor i kėsaj rritjeje ishte emigrimi. Faktori i dytė qė kontribuonte nė rritjen e popullatės myslimane tė Australisė relativisht ishte shkalla e lart e lidhjeve martesore dhe shtimi natyror. Shumica e femrave myslimane martesat i bėnin mė sė voni deri nė vitet e para tė njėzetave dhe lindnin shumė fėmijė. Shtimi i popullatės myslimane nga shkaqet e kalimit nė islam prej grupeve tjera fetare relativisht ishte i vogėl.
Pėrhapja gjeografike. Myslimanėt nė Australi kryesisht janė vendosur nė Sidnei (50%) dhe Melburn (32%). Pjesa tjetėr e popullatės myslimane janė tė vendosur nėpėr qytete mė tė mėdha si; Wolgong dhe Newcastle, Geelong, Brisban dhe Gold Cast/Tweed, Adellaide, Perth, Hobard, Darwin dhe nė Cambera Queanbeyan. Jashtė qyteteve tė mėdha tė Australisė jetojnė vetėm 4,3% e myslimanėve tė kėtij vendi.
Struktura nė vjetėrsi dhe gjini. Pjesa dėrmuese e shumicės sė myslimanėve nė Australi (54%) janė tė moshės mė pak se 25 vjet. Afėr 53% janė meshkuj, qė janė nė shumicė nga femrat tė ēfarėdo qoftė moshe. Proporcioni i meshkujve kundruall femrave ėshtė 1,12, derisa ky proporcion pėr popullatėn australiane ėshtė 0,985. Shumė shpesh, sqarimi pėr kėtė fakt qėndron mu aty se meshkujt janė iniciatorėt mė tė shpeshtė tė emigrimit se sa femrat. Gjithashtu, meshkujt mė pėrpara se sa femrat e marrin vizėn pėr vendqėndrim, dhe pėrgjithėsisht meshkujt janė ata qė mė parė emigrojnė, e pastaj e tėrheqin edhe pjesėn tjetėr tė familjes.
PREJARDHJA DHE GJUHA
Regjistrimi i vitit 1996, tregon pėr mė tepėr se njė tė tretėn e myslimanėve australian tė kenė lindur nė Australi, qė pėr shembull ėshtė mė i madh se rasti me hindusė dhe budistė, ndėrsa mė i vogėl nga ai ēifut, katolik dhe tė pjesėtarėve nga kisha e bashkuar. Numri mė i madh i myslimanėve australian vjen nga Turqia, Libani, nga hapėsirat e ish Jugosllavisė (kryesisht, pas shkatėrrimit tė saj-nga Bosnjė e Hercegovina, Maqedonia dhe Kosova), si dhe nga Qiproja. Vendet tjera tė prejardhjes sė myslimanėve australian, me mė shumė se 1% dhe mė pak se 5% tė popullatės sė pėrgjithshme myslimane nė Australi, janė Malajzia, Indonezia, Egjipti dhe Fidxhi. Nga regjistrimi i vitit 2001, myslimanėt e Australisė bėjnė tė njohur pėr mė tepėr se shtatėdhjetė shtete tė ndryshme si vende tė prejardhjes sė tyre, qė i bėnė ata tė jenė grupi mė i madh etnik i besimtarėve nė Australi.
Myslimanėt e Australisė, nė shtėpitė e tyre pėrveē gjuhės angleze, flasin sė paku edhe nė tridhjetė gjuhė tjera, nga tė cilėt mė tė pranishme janė gjuha arabe, turqishte, boshnjake etj.
STRUKTURA ARSIMORE DHE SOCIALO-EKONOMIKE
Arsimimi. Vlerėsimet tregojnė se mė tepėr ka mysliman me arsimim tė lartė (shkalla e dytė dhe e tretė)-se sa popullata e pėrgjithshme e Australisė. Meshkujt mysliman 3,09% dhe femrat 1,02%, kurse ndėr australian ky vlerėsim ėshtė-meshkuj 1,43%, ndėrsa femrat 0,54%. Ndėr ata, mjerisht ėshtė edhe pėrqindja mė e madhe e atyre qė janė tė pa kualifikuar. Nė tė gjitha kategoritė tjera tė arsimimit dhe tė pėrgatitjes profesionale, pėr dallim nga popullata e pėrgjithshme, vlerėsohet se myslimanėt janė nė njė pozitė varėse. Vėrehet edhe njė gjė, se nė tė gjitha kategoritė e profesioneve themelore dhe tė mesme si dhe nė ato tė pa kualifikuara, meshkuj ka mė shumė se sa femra.
Ndonėse shumica e myslimanėve nė Australi e zotėrojnė mirė gjuhėn angleze, shembujt e hulumtimeve nėpėr disa lokalitete kanė treguar se njė e treta e myslimanėve tė Sidneit, dhe njė e katėrta e myslimanėve tė Melburnit, janė deklaruar se nuk janė nė gjendje tė aftė qė tė shėrbehen me gjuhėn angleze.
Punėsimi. Norma e tė zėnit me punė ėshtė 37,5% (47% meshkuj dhe 25% femra), qė pėrafėrsisht ėshtė nėn nivelin e pėrqindjes nacionale. Rezultatet e tė pa punėsuarve prej 22% pėr meshkuj dhe 14% pėr femra tregojnė se pėrafėrsisht janė nėn nivelin e pėrqindjes nacionale. Nga ana tjetėr, vlerėsimi prej 41% pėr ata qė nuk i takojnė fuqisė
punėtore ėshtė diēka pak nėn nivelin e pėrqindjes nacionale, e qė nė shumicė kėta janė nga struktura e tė rinjve tė popullatės myslimane.
Profesioni. Profesionet mė tė shpeshta tė myslimanėve, sipas prioritetit tė vlerėsimeve tė paraqitura, janė punėt e rėnda fizike dhe punė tė tjera tė ngjashme (21,08% meshkuj tė punėsuar dhe 20,51% femra, nė krahasim me 13,1% nga popullata e pėrgjithshme), pastaj punėt nėpėr plantacione, tė drejtuarit me makina tė ndryshme dhe punėt e vozitėsit (18,79% meshkuj tė punėsuar dhe 11,78% femra nė krahasim me 12,7% nga popullata e pėrgjithshme), tregti (8,31% meshkuj tė punėsuar dhe 17,03% femra nė krah.. me 7% nga popullata e pėrgjithshme) dhe punėt komerciale, derisa nėpėr shėrbimet shtetėrore, me punėt gjysmė profesionale dhe profesionale, si dhe me punėt e menaxhmentit dhe tė administratės, myslimanėt shumė pak prezantohen. Myslimanėt janė tė pranishėm edhe nė prodhimtarinė industriale, por kryesisht si fuqi punėtore.
Tė ardhurat. Sikurse qė ėshtė rasti edhe me tė gjitha bashkėsitė tjera tė emigrantėve, po ashtu edhe myslimanėve u duhet njė kohė pėr ndėrtimin e profilit personal kur ėshtė nė pyetje shpėrndarja vjetore e tė ardhurave pėr familje. Sipas regjistrimit tė vitit 1991, profili i bashkėsisė myslimane nuk dallon shumė nga modeli nacional i shpėrndarjes vjetore nė tė ardhurat, qė donė tė thotė se pėrqindja mė e madhe ėshtė e atyre familjeve tė cilėve tė ardhurat vjetore u sillen mes 16.000 dhe 25.000 dollarė australianė, dhe atyre mes 40.000 dhe 80.000 dollarė australianė, ndėrsa pėrqindja mė e vogėl ėshtė e atyre me nėn 8000 dhe 80.000 dollarė australianė.
Krijoni Kontakt