(Feim Xhafer Dragusha)
Falėnderimi i takon Allahut. Atė e falėnderojmė dhe prej Tij falje dhe ndihmė kėrkojmė. Kėrkojmė mbrojtje nga All-llahu prej tė kėqijave tė vetvetes dhe tė veprave tona. Kė e udhėzon Allahu, s'ka kush e lajthit dhe kė e largon nga rruga e vėrtetė, s'ka kush e udhėzon. Dėshmoj se s'ka Zot tjetėr pėrveē Allahut, i Cili ėshtė Njė dhe dėshmoj se Muhammedi ėshtė rob dhe i dėrguar i Tij.
Hyrje
Edukimi i tė rinjeve, dallon varėsisht prej vendit dhe ambientit ku jetojnė. Nė shumicen e vendeve perendimore, edukimi ka pėr qellim ngritjen dhe zhvillimin ekonomik te atij vendi, njėherazi ata luftojnė qė te jenė sa me te edukuar nė aspektin mėsimor me synim te arritjes se fames, pasurisė dhe salltanateve te tjera jetėsore. Perderisa nė Islam, domethėnia e nocionit “edukim”, ka pėr synim ngritjen e tė rinjėve moralisht, e me kėtė kuptojmė ngritjen dhe zhvillimin e tij nė te gjitha sferat e jetes, si rrjedhoj, domethėnia e nocionit “Edukim”, nė fenė islame eshte shumė dimensionale. Tema nė fjalė nuk ka pėr qellim qė t’u mėsoj edukimin dhe pėrgatitjen e tė rinjėve, pasi qė secili nga ne posedon prirje dhe njohuri se si te edukoj femiun e tij, mirėpo pėrmes kėtij shkrimi, kam per synim qė prinderit me mangėsi morale dhe shkencore, t’i dalin ne ndihmė fėmijeve te tyre, te cilėt u janė emanet nga Krijuesi Fuqiplotė. Duke parė se nė Kosovėn tonė edukimi dhe shkollimi i tė rinjve po merr kahje te kundėrta,ku veshja nė kėtė vend ka kaluar tė gjithė kufijtė e njerėzimit, de fakto aty nuk gjejmė nxėnie te diturive, por nxėnie te emancipimit, modes, shfrenimit dhe pasimit te rruges se djallit. Kėtu parashtrohet pyetja se si t’i edukojmė fėmijet tanė kur prinderit janė te paedukuar, apo si t’i menjanojmė nga veset e kėqija; duhani, alkooli, kafiteritė dhe lakuriqesia, pėrderisa vet prinderit janė konsumues dhe te involvuar nė mėkate te ngjashme? Kjo ėshtė pyetja e parė qė e parashtroj pėr lexuesin, kurse pėr sa i pėrket pyetjes tjetėr, e cila vie si rezultat i realitetit tė hidhur nė mbarė institucionet mėsimore, qofshin ato tė ulta nga shkollat fillore, tė mesme, apo edhe atė universitar, vijon; Kush do tė jetė nė gjendje t’i edukoj te rinjtė tanė kur institucionet pėrkatėse nuk tregojnė interesim ashtu siē tregojnė ndaj pagave te tyre? Fatkeqėsisht, duke u nisur nga ky fenomen, para te cilit nuk duhet mbyllur syt, vėrejmė se nuk ka aplikim tė edukimit tė mirėfillt. E them kėtė duke u bazuar nė moralin e nxėnėsve dhe studentėve kudo nė Kosovė, por qė nė kėtė rast nuk do t’i fajėsoja mėsimarrėsit, por do t’i fajėsoja mėsimdhėnėsit e tė dy gjinive, tė cilėt urdherojnė pėr te keq dhe ndalojnė nga e mira. Urdhėrojnė nė lakuriqėsi dhe ndalojnė nga mbulesa e vajzės. E kemi prej profesoreshave qė vishen dhe garojnė tė duken mė tėrheqėse se sa studentet, ndėrsa gjinia e kundėrt shtiret aq e moralshme, kurse nė mėnyrė te tėrthortė pėlqejnė prishjen e moralit te tė rinjėve, emancipimin e vajzave dhe qendrojnė larg ēdo edukimi. Prandaj, nė qofte se pyetja e parė gjenė shpetim duke u arsyetuar se prinderit nuk kanė se ēfarė tė bėjnė, pasi qė te gjitha perpjekjet janė te pasuksesshme dhe si te tilla nuk ndikojnė nė ndryshimin dhe pėrmirėsimin e rinisė, atėherė si do tė pėrgjigjej grupi i dytė, respektivisht mesimdhenėsit dhe ligjeruesit e tė gjitha niveleve? Si te heshtet pran kėtij fenomeni tė prishur ku profesorėt apo mėsimdhėnėsit nuk aplikojnė asnjė metodė drejt edukimit te tė rinjve. Pėrse askush nuk pyet se ēfarė do t’i pret fėmijet, kur te rinjėt qė sot po diplomojnė, nesėr do te jenė edukues dhe ligjerues tė fėmijeve tanė? Unė do tė shtroja kėtė pyetje pėr mbarė lexuesit: A kemi mė shumė nevojė pėr edukatorė dhe ligjėrues te moralshėm, apo ligjėrues sikur kėta qė kemi tani, qė si pikėsynim kanė arritjen e famės, pasurisė, titujve te ndryshėm shkencor, mirėpo qė fatkeqesisht qėndrojnė larg ēdo norme morale?
KĖSHILLĖ DREJTUAR PRINDĖRVE
Tė ndėruar lexues, ėshtė koha qė tė gjithė prindėrit tė ulen dhe tė mendojnė rreth mėnyrės se si t’i edukojnė fėmijėt. Sot jetojmė nė kohen e pornografisė, nė kohėn e kurverisė. Tė rinjėt i ka vėrshuar uji i imoralitetit, droges, kurverisė, santes, qafės, kurrizit, si dhe plazhet nudiste. Vėrtetė se kjo kohė nuk ka mbretėruar me parė. Vetem ne dekaden e fundit filluan qė me te madhe te zhvishen dhe te dalin nga skutat me lloj lloj stili e demode, qe as vet nuk posedojnė njohuri se prej kur datojne. Kėto vėrshime qė sa vinė e shtohen, pasojat do t’i pėsojnė fėmijėt tanė. Duke parė se gjendja nė vendin tonė po ndryshon brenda dites, eshte bėrė tejet vėshtirė te jemi moralisht te paster, por nuk duhet mohuar edhe faktin se nė te njėjtėn kohė ėshtė nderė pėr njė mysliman i cili arrin t’i shpetoj kėtyre sprovave. Andaj i kėshilloj te gjithė prindėrit qė fėmijėt e tyre, e cila ėshtė ardhmėria e kėtij vendi, t’i edukojnė duke u bazua nė mėsimet kur’anore, pra, duke edukuar fėmijėt tanė sipas mėsimeve Kur’anore, edhe rezultatet do jenė te shkėlqyeshme. Rruga e shpetimit pėr fėmijėt tanė vjen nga Besimi nė Allahun dhe zbatimi i urdhėrave tė Tij. Herėt apo vonė, si qenie humane qė jemi, ndjejm nevojėn pėr formim te familjes. Pa mėdyshje se edhe shpresat tona do te shoqėrohen me ndihmėn e Allahut, i Cili do tė shtoj lumturi dhe fėmijė te mirė, te edukuar. Fėmijė te cilėt do jenė nė gjendje tė ruajnė trashėgiminė dhe lidhjet familjare. Fėmijė tė cilėt do jenė gjenerata e ardhshme pėr ndėrtimin e ardhmėrisė se vendit tonė, Kosovės.
Ėshtė e ditur se fėmijėt gjithmonė sjellin gėzim dhe hare tek ēifti bashkėshortor. Me lindjen e fėmiut, lidhjet martesore forcohet edhe me shumė; shtohet dashuria ndaj njeri tjetrit dhe pėrgjegjėsitė kryhen me mė kujdes. Ēdo prind nė mendjen dhe zemrėn e tij lutet qė fėmijėt e tij te jenė tė devotshėm, tė sjellshėm dhe tė ndėrgjegjshėm, ku njė ditė, pasi qė te shtyhen nė moshė, dhe kur ēdo gjė fillon tė zbardhet; mjekra, flokėt, mustaqet dhe kur dhembet fillojnė te rrallohen, mu nė kėtė kohė, vėrehen edhe rezultatet e fėmijėve tė mirė, te cilėt, nė qoftėse u kemi dhuruar edukatė tė mirėfilltė, do tė jenė te gatshėm pėr ta prezantuar pran prindėrve tė tyre. Mirėpo, vaj halli pėr ata te cilėt nuk punuan fare me fėmijet e tyre, duke u dhėnė pas bizneseve te kėsaj bote, e kur ta plaken do te hasin nė shumė vėshtiresi, te cilat vėshtirė ėshtė te kaperdihen.
Tė nderuar lexues, nėse dėshirojmė te hasim nė shembuj tė tillė, atėherė tė dalim dhe te komunikojmė me bashkfshatarė apo qytetar. Disa do te ankohen se fėmijet janė te padegjueshėm, kurse grupi i dytė flet fjalė miradije. Mė tė vėrtetė kjo botė i ngjason njė libri te hapur, ku njeriu per ēdo ditė arrin te lexoj ngjarje te ndryshme, e disa prej tyre i pėrjeton duke brenda dites. Prandaj, ta lusim Allahun qė te na dhurojė fėmije tė dėgjueshem, prej te cilėve do te kenė dobi tė gjithė. Pas gjithė kėsaj, pėrse nuk ulemi dhe te punojmė me fėmijėt tanė, t’u shpjegojmė atyre normat islame, dispozitat dhe obligimet qė ata duhet t’i kryejnė gjate jetės se tyre. Mė nė fund shpėrblimi pėr prindėrit do te jetė i dyfishuar; prindi me kėtė do te ndėrtoj fėmijėn ashtu siē kėrkon Islami, do ta pėrgatis atė pėr sprovat dhe vėshtiresitė qė do ta presin nė tė ardhmen.
SI T’I EDUKOJMĖ FĖMIJET QĖ NESĖR TE JENĖ NJĖ RINI E SHENDOSHĖ?
Ėshtė e vėrtetė se nė Kosove fėmijet nuk mėsojnė lėndėn fetare nėpėr shkolla publike apo private, kėtė shėrbim e kryen vetėm Medreseja Alauddin me dy paralelet e saja, mirėpo edhe pėr kėtė ka zgjidhje, pasi qė te fitojmė Pavarsinė, me ndihmen e Allahut do tė futet edhe lėnda e mėsimbesimit, mirėpo ajo do te jete njė lende sipėrfaqėsore, ku ligjėruesi (hoxha) do te qėndroj aty vetėm si statujė dhe nuk do t’i lejohet qė ta ushtroj detyrėn ashtu si duhet. (hulumto rreth mėsimbesimit nė Bosnjė), andaj ne nuk duhet te humbim kohė, ngase jeta eshte pėrplot sprova dhe edukimi i fėmijeve ėshtė parėsor, prandaj, nga metodat qe sot aplikohen ne vende te ndryshme te botes, ėshtė mėsimi i lėndėve fetare nėpėr shtėpi. Ky ėshtė edukimi dhe metoda me efikase qė t’i edukojmė fėmijėt nė frymėn fetare. Nė Kosovė kemi mjaft hoxhallarė qė mbajnė kurse te mėsimbesimit si nė xhami po ashtu edhe nė shtėpi, kėshtu qė duke parė njė interesim te madh te prindėrve qė kanė treguar pėr fėmijet e tyre nė lemin e mėsimit te gjuhės angleze, atėherė pėr ta mbetet qe t’i kushtojnė rėndėsi edhe kėsaj problematike, e cila nė shikim te parė duket si prapambeturi per mendimin e tyre, mirėpo nėse nuk kemi edukim moral, edukim tė shėndoshė fetar, atėherė neve nuk na duhen profesorėt e matematikės apo tė lemive tjera, te cilėve nga larg u vie era alkool, e as njohės tė gjuhėve, tė cilėt shtiren edhe mė njohes se sa vet folėsit e tyre. Neve na duhen student te edukuar moralisht, te cilėt i kane friken vetėm Krijuesit dhe pas arritjes se suksesve te larta, nuk do tė harrojnė identitetin e tyre, e as nuk do te turpėrohen qe vetes t’i thonė mysliman. Student te cilet i kanė dron Allahut dhe nuk do ta marrin popullin nė qafė duke vjedhur dhe robėruar shtepinė e tyre, kur them shtėpinė, kam pėr qėllim shtetin, per arsye se ai qė vjedh shtetin veē ka vjedhur shtepinė e tij.
Krijoni Kontakt