Duke lexuar Ungjillin...

[arbereshi_niko]

Primati , si autoritet i apostullit Petro.

Me pare se te nis te shtjelloj temen, do te ftoja te diskutonim bashke ne lidhje me te, te gjithe ata te krishtere te ç’do konfesioni o nendarje, pasi te gjithe kemi njohuri per Ungjillin e Shenjte. Kush ka deshire te diskutoje me aresye eshte i mirepritur, pasi edhe une kam patur mundesine te marr pjese ne tema te nenforumeve te krishtereve te tjere. Si me kane rrespektuar do kerkoj edhe tu’a shperblej. Qe diskutimi te jete ne linje te drejte, duhet te jete i aresyeshem, me fakte dhe me rrespekt per mendimet e tjetrit. Kush ka deshire, eshte i mirepritur, diskutim te kendeshem dhe konstruktiv te nderuar.
Pra eshte ekzakte, qe Krishti i dha nje autoritet me shume apostullit te nderuar Shen Petros?

Krishti i drejtohet disa here apostullit Petro dhe ne disa menyra Ai le te kuptoje edhe qe Petro ka nje rol te rendesishem midis apostujve te tjere.
“ Kur kishin mbaruar se ngreni, Jisu i thote Simon Petros; “ Simon , me do me shume se keta te tjeret?” Ai i pergjigjet; “ Po, o Zot, ti e di qe te dua shume” Krishti i thote ; “ Kulloti delet e mia “, pasi i’a ben per tre here rradhazi kete pyetje, Jisu i jep per tre here rradhazi po ate pergjigje…
Por qe me vjen nje pyetje per te bere, a ka dashur Jisu Krishti te thote ti je kryeapostulli im!? Ti do jesh edhe ai qe do te drejtosh te gjithe bashkesine e krishtere dhe po ashtu pasuesve te tu, do ti jap çelesat dhe te hapesh e te mbyllesh dyer…, pastaj siç dihet, Petro shkoi ne Anthioki ku drejtoi komunitetin e atjeshem, pra i bie te jete Anthiokia edhe qendra apostilike qe duhet te jete si qendra e Kishes dhe jo Roma…
Pasi siç dime nga historia, pasardhesit e apostullit Petro, ne Rome, kane pretenduar edhe kete primat, duke deklaruar qe si rrezultat edhe i ketij titulli sa apostullor aq edhe strategjik per krishterimin, te jene te pagabueshem ose siç njihet me “infallibilità” .
Une mendoj se pagabueshmeria dhe primati i papeve, ka qene disi i forcuar, i diktuar edhe nga kushtet historike, pasi po te shohesh drejte, primati i takon Patriarkes se Anthiokise dhe jo atij te Romes, gjithnje duke u bazuar, nese Krishti i dha nje fuqi mbi apostujt e tjere Petros…
Si mendoni ju forumiste, ç’ka dashur te thote Jisu Krishti me ate menyre dhe te tjera, kur i eshte drejtuar apostullit Petro? Apo ka tjeter kuptim…!
Edhe une do te kerkoj te them mendimin tim, me vone.
Pershendetje te gjitheve.
Arbereshi_niko

[arbereshi_niko]

Duke patur parasysh qe ne Ungjill thuhet; " Kush prej jush do te jete i pare, do te jete sherbetor i te tjereve" ( Mateu 20,26), ose " Mbreteria ime nuk eshte e kesaj bote " ( Joani 18,36 ).
Pra perse duhej te bente nje "kapo" midis atyre qe ishin te barabarte dhe qe vete Ai i zgjodhi?
Ne nente shekujt e pare, nuk kishte asnje kapo suprem ne Kishen, pasi Eterit e dinin qe I vetmi autoritet ne Kishe, ishte Krishti, qe ofroi sakrificen per Kishen, qe eshte Trupi i Tij.
Nuk munden shume mire te gjithe peshkopet te konsiderohen si pasues te Sh. Petros, sikurse edhe te apostujve te tjere?

[arbereshi_niko]

Nuk jam sigurisht nje mbeshtetes i pagabueshmerise Papale, por per mendimin tim nuk eshte rastesi, fakti qe Jisu Krishti i drejtohet Petros. Pyetja eshte; perse i referohet kaq shpeshe atij dhe jo apostujve te tjere?
Atehere un duke thene qe te gjithe peshkopet jane pasuesit e apostujve, dikush mund te thote qe ( per ato qe shkrojta me lart ), duke qene Petro ne qender te vemendjes, pra i bie te jete edhe kryeapostulli i Krishtit, keshtu edhe pasuesit e katedres apostolike te Sh. Petros, te jene automatikisht edhe ata qe duhet te “udheheqin” bashkesine e krishtere, pra ajo qe mund ta konsiderojme si Peshkop Universal i te gjithe Kishes…
Por qe dime nga historia qe Papa Gregori Magno kur i drejtohet Patrikut te Aleksandrise, me fjalet; “ Mos me thirr me Peshkop Universal, sepse nese ekziston nje Peshkop i tille, atehere ti nuk je nje Peshkop”, kete e thoshte nje pape qe nuk kishte asnje ide te primatit jurik qe mund te kishte. Eshte e natyrshme qe ky Pape, interpretante rolin e tij ne menyre korrekte dhe jo si “ PRIMAT JURIDIK “, por me nje perulesi puro ( gje e kerkur edhe nga vete Zoti Krisht )qe konfermonte shprehjen Vella me Krisht, me te tjeret, gje qe e çonte me te drejte ne nivelin e Patriarkes, keshtu duke refuzuar ate nivel superior qe Patriarka e Aleksandrise i atribuonte.
Por jo te gjithe Patriarket e Romes reaguan ne menyren e Papes Gregorio Magno-s.

[arbereshi_niko]

Duke rikujtuar ate qe Krishti i tha Apostullit Petro ne Ungjill, duhet nenkuptuar qe Zoti nuk I’u drejtua vetem atij, por edhe apostujve te tjere, pasi te gjithe ishin perzgjedhur per te udhehequr dhe kullotur delet dhe qengjat e Tij.
Duke mbajtur parasysh edhe mohimin e trefisht qe beri Sh. Petro, ky u vetlargua nga ai kolegj apostolic…
Po keshtu trefish ishte edhe dashuria e Perendise, duke e falur dhe duke i besuar vathen e Tij.
Ne te vertete vihet re nje post me nje reliev te theksuar, persa i perket Sh. Petros, por asnjehere kurre nje “primat juridik me te drejte Hyjnore”,te cilen papet pretendojne te kene.
Mund te kerkoni sa te doni ne Shkrimin e Shenjte, por nje primat ne Kishen eshte i perjashtuar, nese pranohet ajo qe Krishti thote; “ princerit e kombeve dominojne mbi ata… por midis jush nuk duhet te jete keshtu. I pari nder ju te jete I fundit dhe sherbetori I te gjitheve “.
Rolin preminent te Petros sot e ka Peshkopi, ne nje Kishe lokale, por kurre nje peshkop mbi nje tjeter peshkop…!

[arbereshi_niko]

primati
________________________________________

ta marrim e ta shqyrtojme pak ne menyre sintetike:


________________________________________
1 – Qe Petro kishte nje rol “lider” eshte diçka qe nuk shquhet mire dhe jo gjithmone ne te njejten menyre.
2- Qe te kishte marre nga Krishti nje “autoritet” superioriteti ndaj Apostujve, kjo nuk eshte fare e vertete. Nuk pati nje autoritet juridik dhe shpirteror “superior”.
3- Qe Kisha ka nevoje per nje figure qe ushtron rolin e Petros, ne nivelet e ndryshme te jetes, eshte e pamohueshme, Peshkopi nder Presbiteret, Metropoliti nder Peshkope, nje Patriarke nder Metropolite, ku as edhe nje Patriarke te jete “superior” mbi nje tjeter, kjo vihet re ne dokumentet e tre shekujve te pare, ku “primus inter pares” midis Patrikesh, kjo eshte e vertata.
4- Koncili i Nikeas i pari dhe me pas ai i Kalqedonise i atribuan kete mister te “ i pare midis te barabarteve “, Peshkopit te Romes antike, per aresyet qe lexohen qarte ne vendosjet e konciliare, pa me te voglin referim qe ky titull te kishte nje pasues ose te ishte trashgimi “episcopale” te Petros nga ana e peshkopeve te Romes, kjo eshte shume e qarte.
5- Mundemi atehere te flasim per nje “Primat nderi” te Petros per nje “te drejte Hyjnore”, gjithmone duke i’u referuar asaj “ i pare nder te barabarte “, ne nivele te ndryshme si me siper, ku asnjehere te mos arrihej me kete primat ( jo nje autoritet, te jete e qarte kjo ), pasi ne Kishe nuk ka nje autoritet superior te atij te nje Peshkopi, por te nje “ primati nderi te Petros si nje e drejte ekleziale”ose ndryshe e vendosur nga po Ajo qe edhe mund ta modifikoje kete vendosje, pra Kisha. Eshte Ajo (Kisha ) qe i atribuon qendres ekeziale te Romes primatin ( koncili i Nikeas dhe Kalqedanise ).
Por qe dua te them, nese eshte deshira e Krishtit qe peshkopet te punojne gjithnje bashke per te marre vendime ( dhe ne rastin e primatit ku nje Sinod kish nevoje te kryesohej ), ky vendim nuk ishte i Krishtit, por i Kishes, qe kete primat ta mbante peshkopi i Romes. Por qe me nje Koncil te pergjithshem ekumenik, ky primat ( primus inter pares ) mund te transferohej ne nje qender tjeter apostolike, pa patur nevoje te thyeje rregullat theologjike dhe dogmatike.
Keto jane sa kam mundur te kuptoj me leximet e mia.


Por qe tani dua te them edhe mendmin tim personal, pra pa perfaqesuar askend ku si opinion mund edhe te jete i gabuar…
Nese katoliket romane do te ktheheshin te beheshin edhe nje here orthodoks, do te ishte me e udhes qe “ i pare midis te barabarteve “, mos ti jipej kurre as papes dhe as te tjereve patrike, por me perjashtim te nje patriarke, ate te Jeruzalemit, pasi primati dhe pagabueshmeria, peshojne shume mbi supet e katedres romane.
Un personalisht, po te kthehej i gjithe perendimi ne besen e vertete, do ti’a jepje kete “ primat nderi “ vetem Patrikut te Jeruzalemit, pasi duke patur nje juridiksion te reduktuar fort, por qe eshte qendra me prestigjoze edhe pse vetem simbolike, do te me dukej qe edhe e meritonte, pastaj veshtire se do te mund te transformohej ne nje papa-roman n° 2…!


veterocattolici ,

jane nje pjese e katolikeve, fjala vete e thote, por qe nuk e kane pranuar si dogem pagabueshmerine po ashtu edhe ate te primatit, qe kane nje lidhje direkte me njera tetren…
Keta edhe pse jane ne rrugen e drejte, gje qe nuk eshte e mjaftueshme, pasi jo duke i mohuar ate primat papes mund te rikthehesh ne Orthodoksi, eshte i nevojshem, por jo i mjaftueshem.
Pikerisht kjo supermaci qe pretenduan nje pjese e papeve te Romes, krijuan kushtet per nje skizme me te madhe se ajo e ndarjes me Lindjen.

[arbereshi_niko]

Mbi Primatin Papal
Introduksion
Ne 1334 Barlaam i Seminares, nje grek nga Kalabria qe me 1326 u transferua ne Bizant, pas shume vitesh studimi u detyrua te linte qetesine e studimeve te tija, ku te dilte e te behej i johur ne histori.
Ne fakt perandori i atehershem Androniko III kishte zgjedhur pikerisht kete per te drejtuar dialogun theologjik me perfaqesuesit papal, peshkopin e Anglise Rikardin dhe Françeskon nga Kamerino, freterit ( nje lloj murgu ) domenikan qe ishin misionere ne Krime, ku me vone i’u bashkua edhe peshkopi misionar i Kines Nikolla. Barlaam pranoi kryesine e pales greke duke marre pjese ne debatet me shume zell, i dhane mundesine te kompozonte veprat e tij kunder teorise se Filioque dhe primatit papal, por edhe pse keto nuk arriten asnje perfundim megjithate ketij i dhane nje rol te rendesishem si protagonist, qe nuk do ta braktise kurre me.
Nga Barlaam kemi tre opuskuj ( doreshkrime ) ne gjuhen greke mbi argumetin e primatit papal, ekziston edhe nje i katert por qe eshte vetem i paperfunduar, ne menyre konvencionale emertohen si; AX, B VII dhe n° XIX, keto jane krijuar pikerisht me rastin e dialogut theologjik me 1334. Traktatet e Barlaam bejne pjese ne traditen e polemikes bizantine te konsoliduar qe i merr fillimet ne shekullin e XII, kur greket filluan te kishin nje koncept te ri per Kishen dhe ku monarkia papale ishte shkaku kryesor. Filluan keshtu gradualisht dhe gjithnje duke u rritur polemika antilatine me temen e primatit, por ishte pikerisht Barlaam i pari qe e ktheu ne nje objekt specifik te nje traktati theologjik. Ai u shty kryesisht nga qendrimi i theologeve latine qe shpesh here, kur gjindeshin ne veshtiresi perballe argumenteve te tij, nderprisnin debatet mbi Filioque, duke evokuar pagabueshmerine e Fronit roman. Arguamentet e perdorura nga Barlaam kishin kaq shume efikacitet sa u perdoren edhe pasi ky u denua nga autoriteti eklezial me 1341.
Argumentet e tij fillonin me konstatimin e nje diversiteti ( ndryshimi ) gati psikollogjik te “Latineve”. Nevojen apsolute te dikujt qe te garantonte te verteten e krishtere, nje gardian te besimit. Per greket, mqs autoriteti eklezial kishte si detyre te mesonte dhe te bente qe te respektoheshin rregullat dhe dogmat, keshtu qe fare pa kuptim dilte justifikimi kryesor i monarkise papale: ajo qe nenkuptohej si intrumenti i sigurte per zbulimin e gabimeve ne besim. Ne fakt, duke qene se besa e krishtere ishte prej kohesh e shpjeguar qarte, gjithkush mund te zbulonte herezite, duke e identifikuar direkt ne modifikimet, ne shtojcat, ne heqjet e bera ne drejtim te se njejtes bese. Per Balaam premtimi i Krishtit per perjetesine e Kishes: Dyert e ferrit nuk do te fitojne (Mt 16:18) donte te thoshte qe do te kishte gjithmone nje komunitet te krishtere ( te vogel ose te madhe s’ka rendesi ) qe do te qendronte besnike se vertetes, se sa vet nje pagabueshmerie te Komunitetit.
Argumentat e kalabrezit, me vone duke evidencuar konfuzionin qe behej midis figurave te apostujve dhe peshkopeve, duke i’u kthyer nje teme antike (patristike) qe kishte qendruar e gjalle ne Lindje: Diferenca midis apostujve dhe peshkopeve qendron ne faktin qe te paret ishin zgjedhur dhe emeruar si barinje dhe mesues te botes mbare dhe forcen per te emeruar nje pasues te tyre, ndersa te dytet ishin barinj te nje vathe te veçante ku keta peshkope nuk mund te zgjidhnin dhe te emeronin pasuesit e tyre. Ne kete kuptim, nuk kishte qene kurre nje “pasim stafete” ne menyre apostolike, kjo vlen edhe nese do te kishte qene nje apostull me i madh se te tjeret, ashtu si edhe afermonin romanet, pasi karizma personale ( zotesite udheheqese, oratorike, organizative etj.), nuk do te mund te vazhdonte duke u pasuar nje pas nje. Nga ana tjeter, episcopati ne brendesi te tij, ishte trashegimtare i nje forme te karizmes apostolike ku ç’do peshkop eshte pasues i Petros dhe i gjithe apostujve te tjere, midis tyre te njejte per natyre, dmth ne teresi te nje Kolegji Apostolik dhe te pandare. Do te kishte qene shume me larte se horizonti kultural i Barlaamit, te shkonte me tej e te permblidhte edhe theologjine e shekujve II e III, te Ignatit te Athiokise ( Magn. 6:1; 3:1-2; Tral. 3:1 ), te Hipolitit te Romes ( Trad. Ap. 3), qe shihte ne peshkopin nje Krisht tjeter dhe imazhin e Atit. Po te ishte ne fakt se peshkopi te behej nje Petro tjeter, “ struktura e Kishes lokale do te pushonte se reflektuari Mbreterine e Perendise, me Krishtin te rrethuar nga apostujt ( = me presbiteret )”
Persa i perket asaj qe ekzistojne kisha qe emertohen si apostolike, ekleziologjia orientale, duke u bazuar ne ndarjen e te krishtereve ne pese patriarkate ( pentarkia ), nenkuptonte jo themelimin direkt te Kishes lokale nga nje apostull, por ne faktin qe asaj kishe i ish dhene fuqia ekumenike ( = apostolike ) mbi te tjerat. Ndersa ne Perendim, qe ne shekullin e V identifikimi i apostujve me peshkopet ishte nje fakt i kryer, ku apostujt themelues u konsideruan si peshkopet e pare te asaj Kishe ne fjale.
Ideja e nje barazie midis peshkopesh u shpjegua nga Barlaam me nje origjinalitet dimonstrativ, qe e diferenconte me te gjithe polemistet e tjere bizantine,ishte argumentimi me orthodhoks mbi te tjeret, pasi ishte argumenti karizmatik ose sakramental, qe ky nuk e njihte, pikerisht ekzistencen e nje karizme institucionale qe nuk ishin pershkruar dhe as ishin gjeneruar nga sakramentet e Kishes.
Duke u bazuar ne deshmine e Dionis Areopagitit, ky evidenconte se si tradita apostolike qe ishte konkretizuar ne librat liturgjike te te gjitha kishave, perfshi ketu edhe kishen antike romane, asnjera nuk njihte nje superioritet ne jerarki me te madh se nje peshkop, gjithnje gradat ishin, dhiak, prift, peshkop, po keshtu nuk kishte ekzistuar kurre me pare nje sakrament me vehte qe te emeronte papen, keshtu qe papa nuk duhej te ekzistonte me te drejte hyjnore, ashtu si nuk ekzistojne patriarket, metropolitet dhe te gjitha emerimet qe nuk kane ekzistuar me pare ne Kishen ne origjine te Saj. Ata nuk vijne nga Ungjilli, as nga tradita apostolike: jane shtesa njerezore, historike dhe te vetedijshem qe nuk mbartin nje sakrament karizmatik, keshtu jane krijuar ceremoni parasakramentale si kurorezimi, fronezimi, etj. Ne kulmin e argumentimit, Barlaam shtonte qe peshkopi i Romes nuk mund te gezoje nje dhunti karizmatike superiore ndaj peshkopeve te tjere, pasi ne nje fare nevoje te detyrueshme, emerohej pikerisht nga keta, po nga ta do ti duhej te pranonte edhe kete sakrament “superior”…

[arbereshi_niko]

Nga tre opuskujt, do te perkthej vetem ate qe ne menyre konvencionale njihet me siglen B VII, qe ne perqendrimin dhe rendesine qe shpreh, per negacionizmin ( kundershtimin ) me radikal te ideologjise papale qe eshte qendisur nga vet Barlaam.



a) universaliteti i titullit "papa": Nga momenti qe ishte si zakonisht shume e perhapur fjala "papa"si titull , ky emertim nuk tregon asnje rendesi ne shkalle rangu, kushtu u be e zakonte qe peshkopin e Aleksandrise ta therrisnin papa, midis nesh ç’do prift quhet papa. Papa , ne fakt do te thote at ose baba, po keshtu ç’do peshkop edhe pse ne emer s’eshte, ne fakt eshte nje “papa” per aresyen qe ky eshte nje bari i besimtareve te tij.

b) refuzimi i autoritetit te Petros nga ana e Pavlit: Rezulton me vone qe Sh. Pavli i terheq vemendjen Petros dhe keshtu i rredukton edhe autoritetin, nga momenti qe thote i cili ishte ai qe ishte i destinuar per paganet dhe Petro ishte per judenjte.

c) gjykimi mbi karizma te mundeshme nder katolike: Persa i perket faktit qe, siç thoni ju, ata qe njohin papen si kapo suprem dhe autentik, ne te njejten kohe edhe si othodhoks, i pelqejne Perendise ku me virtytet e tyre kane operuar shume mirakuj. Si pergjigje ne themi dy gjera. E para eshte qe nuk kemi elemente te sigurta, meqenese nuk kemi pare kurre nje eksponent te herezise tuaj te beje mbrekullira. E dyta nuk eshte e mjaftueshme te operosh mirakuj per te provuar orthodhoksine te atij qe e ben; pasi thuhet qe edhe nje peshkop i herezise se pneumatomakeve, kur vdiq paska bere gjera te çuditeshme mbi varrin e tij, por jo per kete Kisha e ka konsideruar si orthodhokse besen e tij. Ne fakt ne Ungjill eshte shkrojtur: Shume do te me thone ne ate dite; O Zot, nuk i kemi kryer ( mirakujt ) keto gjera ne emrin tend? Dhe do te degjojne pergjigjen: Nuk ju njoh (Mt. 7:22). Pasi, ne te kundert, ka midis nesh nje numer te pafund njerezish te devotshem dhe me vyrtytet e tyre kane operuar dhe vazhdojne, simbas se vertetes se mirakujve, atehere ju duhet qe te ndjeheni te detyruar te konvertoheni ndaj doktrines se drejte qe ne kemi konservuar.

[arbereshi_niko]

Ndersa tezat e tjera te Barlaamit te perbashketa me polemistet e tjere bizantin kunder primatit, qe daton me konvertimin e Perandorise romake dhe legjislatures te sovraneve kristiane nga ku e ka edhe origine “apostolike” Kisha romane, ku edhe pse eshte e drejte te bashkangjise ekzistences se Perandorise lindjes se ketij fenomeni, por ne aspektin sekondar te kolokacionit nuk mbahen parasysh deshmite prekostantiniane mbi kete argument…
Ne fakt “primati” i Kishes meme te Jeruzalemit, nje model asketik qe nuk mund te eksportohet, e udhehequr nga Jakovi i drejti, nje nga vellezerit e Jisu Krishtit dhe qe nuk ka marre kurre pjese ne Dymbedhjeçen, kishte perfunduar ne vitet 66-70, me forcen shkaterrimtare te luftes dhe katastrofes qe pesuan judeo-kristianet. Keshtu u be e mundur ne menyre automatike qe vendin prestigjoz te Jeruzalemit ta merrte qendra e kryeqytetit te Perandorise, me emertimin ecclesia romana, ishte ky nje pasazh mese llogjik pasi Jeruzalemi u shkaterrua…
Nje nga eterit e shenjte te shek. II: Ireneo i Lionit, atribuon Kishes se Romes “ autoritetin me te rendesishem”, por ne te njejten kohe perjashton kategorikisht strumentalizimin e ketij prestigji, te Romes kryeqytet, te varreve te apostujve, te katakombeve, por qe nuk duhej kurre te privonte sovranitetin dhe lirine e kishave te tjera. Per te peshkopet e Romes, mund te pretendonin bindje vetem ndaj besimtareve qe gjendeshin ne ate qytet. Ne shek. III , ne interpretimin e superioritetit te kishes se kryeqytetit si superioritet karizmatik, si dhunti hyjnore, te tjere eksponente te episkopatit si Qipriani i Kartagjenes dhe Firmiliani i Cezareas ne Kapadhoqi, pa as me te voglen reverence dhe ne menyre te qarte, mohuan ekzistencen e autoritetin e Kishes se Romes dhe te peshkopit te saj; “ “Ne fakt Petro, qe Zoti zgjodhi te parin dhe mbi te cilin themeloi Kishen e Tij…, nuk i rezervoi vetes ne menyre apsolute kompetencen mbi diçka ose nuk beri te ditur me arrogance te kishte ndonje primat…,; mund te kuptohet qe romaket nuk ndjekin te gjitha tradicionet origjinale dhe me kot i apelohen autoritetit apostolik sepse, ne celebrimin e festave paskale dhe ne shume aspekte te kultit hyjnor, eshte evidente qe disa gjera midis tyre jane deformuar dhe qe Roma nuk ndjek te njejten rruge si Jeruzalemi…; Nga kjo del qarte qe eshte nje tradite njerezore…”
Ishte nje bindje e perbashket ashtu siç ishte edhe kujdesi qe peshkopet e atehershem i kushtuan qe asnje midis tyre te kishte nje superioritet ose te quhej “summus sacerdos”, pasi do te humbiste katoliciteti i ç’do kishe me vehte, pasi kjo kishe do te mvarej nga nje qender: “ Peshkopi i qendres kryesore mos te quhet princi i klerit ose sommo pontefice ose me emra te tjere si keto, por vetem peshkop i qendres se pare”.
Deshira e sinqerte e Barlaamit te dialogonte dhe te bindte interlokutoret ( bashkebiseduesit ) e tij “latine” te riktheheshin ne shpirtin e Krishterimit primitiv, atehere kur nuk kishte as te pare dhe as te fundit, ishte i humbur qe ne fillim… Ne fakt, ato bindje qe ai mendonte ti kishte te perbashketa me keta bashkebisedues te tij, kushti ish pamundesia dhe disfata e dialogut vete, nuk ishin te perbashketa, sikur ai mendonte, nga kundershtuesit latine, te cilet nuk pranonin qe vetem prononcimet e papeve te ishin te perjashtuara nga elenku i fonteve dhe i deshmive te dogmes se krishtere, nga edhe pse ne kete teme te rendesishme, principi i deshmise ne favor personal nuk vleresohej. Duhet theksuar qe Barlaam, nuk perfshiu ne diskutim edhe shkrimet e Eterve te Kishes, keshtu duke dhene preferencen e tij dhe duke u bazuar vetem ne tekstet dhe komentet Konciliare. Keshtu prezenca e teksteve si ajo e Dionizit, justifikohej si nje deshmi te nje personazhi shok e mik me apostujt, se sa nje shkrimtar autoritar i tradites.
Keto dhe te gjitha shkrimet e tij, Barlaami edhe pas konvertimit ne katolicizem ( pas 1341 kur u denua nga eklesia bizantine ), ky kurre nuk doli hapur e ti denoje, veprat qe kishte krijuar me perpara ai kurre nuk i mohoi. Persa u perket tezave te tij kunder primatit dhe filioque dhe argumenteve te tij kunder tyre, disa here provoi ti ritrajtonte por me doza te vogla, duke qene shume elastik kerkoi qe te mos vetkundershtohej ose sa me pak te ish e mundur, pikerisht me nderhyrjet e tij nepermjet shkrimeve orthodhokse, hodhi poshte perpjekjet e vakta qe beri me vone te justifikonte, duke i’u referuar disa citateve ne Ungjill ku ekzaltohej rroli i Petros. Por qe duhet thene se, ritrajtimet e mevoneshme te Barlaamit katolik, justifikonin vetem si primat Kishen e tij “te re”, por asnjehere kurre peshkopin e saj, papen. Ai thote; “ Ne fakt, se ndonje pape perqafoi ndonje herezi…, pernjehere u kundershtua nga Kisha per ate doktrine, duke e privuar keshtu nga froni dhe nga jeta”.

Barlaam, megjitheate, ne vepren e tij antilatine nuk ishte permbajtur plotesisht rolit personal te Petros brenda Dymbedhjeteshes: pasi po ta kish bere do te thoshte qe ishte themeluar mbi nje baze llogjike jerarkike shume kundershtuese per faktin qe peshkopet ishin te barabarte midis tyre, keshtu si katolik me vone, u detyrua te kundershtohet me afermacionin qe Petro kishte marre te njejtat prerogativa si apostujt e tjere: “ Communiter omnibus data”.
Por qe duke vazhduar diskutimin me temen, shohim qe “diskutimi kundershtim” i katolikut Barlaam kishte nje rrespekt per diskutimin orthodhoks te mepareshem po te tij, ku u permbajt ne prioritetin e Kishes romane, vetem ne faktin qe Perendimi ishte me i fuqishem se Lindja, me te studiuar ( ne instruksion ), me te bashkuar, me indipendente nga shteti, me te shumte ne numer: “ Si virtyt i fjaleve te Zotit drejtuar Petros, njerezit asaj fjale i jane nenshtruar, asaj i tremben dhe prej saj edhe dridhen”.
Ideja orthodhokse qe Barlaam kishte braktisur ishte pranimi i besimit evangjelik i “ gregjes se vogel” ( Lluk. 12:32 ), nga ku edhe thoshte qe Kisha do te ishte Nje edhe nese do te mbetej vetem nje peshkop besnik i Fjales se Zotit. Ndersa tani, Kisha e nenshtruar historikisht ishte per te nje komunitet i braktisur nga Zoti.
Vet Koncilet ekumenike, nder te tjera, shihen ne versionin katolik te mendimit te Barlaamit te humbin rendesine dhe autoritetin, ndersa me pare ai vete i kishte atribuar juridiksion edhe mbi vet Kishen e Romes, ne shkrimet e tij te fundit, ishte Roma qe i jepte legjitimitet dhe vleresonte Koncilin.