Duke parë ankesat e shumta që kanë mbërritur në redaksi, si dhe proceset gjyqësore që po zhvillohen për çështjet e pronave të konfiskuara nga regjimi komunist për të gjithë bashkëpunëtorët e gjermanëve dhe italianëve, gazeta “Albania” hap një seri shkrimesh në lidhje me këtë çështje. Nga të dhënat e para, konstatohet se shumë prej pronave të bllokuara nga regjimi komunist, pas viteve ‘90 ndërruan destinacionin dhe u dolën pronarë të rinj. Këto prona, të patundshme ose të tundshme, kaluan përmes filtrave të falsifikimeve dhe manipulimeve në zyrat kadastrale apo në zyrat e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave. Në artikullin e parë të këtij cikli shkrimesh po sjellim mënyrën se si veproi regjimi komunist për sekuestrimin e pasurive për të gjithë personat e akuzuar si ish-bashkëpunëtorë të pushtuesve, përfshirë edhe ata që dolën zyrtarisht kundër regjimit.
Si u realizua sekuestrimi i pasurive të kundërshtarëve të regjimit në vitin 1945
Konfiskimet e para të regjimit komunist, hapat për ngritjen e bazës ligjore
Procesi nisi që më 18 dhjetor 1944 dhe vazhdoi disa vite radhazi
Menjëherë pas ardhjes në pushtet të Partisë Komuniste, qeveria “Hoxha” urdhëroi bllokimin dhe sekuestrimin e të gjitha pasurive të bashkëpunëtorëve të pushtuesve. Në këtë proces sekuestrimi u përfshinë edhe eksponentë politikë që dolën kundër partisë në pushtet, shqiptarët që u arratisën jashtë vendit apo të gjithë shtetasit e huaj që kishin kryer aktivitet tregtar në vendin tonë përpara apo gjatë Luftës së Dytë Botërore. Kështu nisi edhe procesi i zhdukjes së pronës private në Shqipëri i cili u realizua në disa etapa.
Procesi politik
Fillimisht regjimi nuk e zhduku tërësisht atë, por u mor me konfiskimet e pronave të kundërshtarëve të tij, të cilët në kohën e ardhjes së komunistëve në pushtet përbëheshin nga tri kategori: ish-pushtetarë, nëpunës ose funksionarë që ishin të inkuadruar në strukturat shtetërore gjatë Luftës së Dytë Botërore; ish-drejtues të formacioneve politike jokomuniste, kryesisht të Ballit Kombëtar dhe të Legalitetit; ish-drejtues të shtetit të Ahmet Zogut të papërzier me luftën; kundërshtarë të zakonshëm të regjimit komunist, pa aktivitet, të vlerësuar si të tillë (si kundërshtarë) nga organet politike të ngarkuara me verifikimin e tyre. Në këtë periudhë, nisi procesi i bllokimit të pasurive për të gjithë shtetasit që u arratisën jashtë vendit në shenjë revolte kundër regjimit Hoxha. Po ashtu, gjatë viteve 1945-1946 nisi procesi i verifikimit të pasurive edhe për tregtarët apo sipërmarrësit e huaj që kishin kryer aktivitetin e tyre në Shqipëri deri në vitin 1945.
“Kriminelët e luftës”
Në rastin e përgjithshëm, për ata që kishin qenë në administratën e kohës së luftës, si dhe që kishin drejtues të forcave politike të ndryshme jokomuniste, përdorej termi “kriminel lufte”. Në të vërtetë, në pjesën më të madhe të listës së “kriminelëve të luftës” do të gjesh njerëz që nuk dinin të përdornin as armët, ndërsa është fakt se asnjë gjyq politik i viteve të pasluftës nuk vërtetoi dot ndonjë “krim lufte”. Të gjitha akuzat ishin dhe mbetën vetëm politike. Mirëpo procesi që ndoqi besnikërisht hapat e parë të sovjetizimit të vendit ishte ai që u mor me kategorinë e “kriminelëve” dhe kundërshtarëve të regjimit. Më vonë nuk kishte asgjë rëndësi, pasi vendin e konfiskimeve e zunë shtetëzimet. Ky studim i përgjithshëm sjell ndër të tjera edhe disa shembuj pa marrë përsipër se janë të gjitha për të treguar konkretisht se si ka ecur ky proces jo shumë i trajtuar.
Strukturat e sekuestrove
Vetëm pak ditë pasi ishte shpallur çlirimi i vendit, Enver Hoxha nisi “hakmarrjen” ndaj kundërshtarëve të tij politikë, duke u marrë pasuritë e tundshme dhe të patundshme. Hapi i parë ishte krijimi i komisioneve vendore për administrimin e pasurisë. Ministria e Ekonomisë udhëzonte më 18 dhjetor 1944 prefekturat se për të studiuar dhe administruar pasuritë e të arratisurve do të formoheshin komisione në çdo prefekturë e nënprefekturë. Ato përbëheshin nga përfaqësues të Ushtrisë Nacionalçlirimtare; Rinisë Antifashiste; Esnafëve (bujq, etj), besnikë të lëvizjes dhe, së fundi, juristët.
Hartimi i raporteve
Konsideroheshin të arratisur politikë të gjithë funksionarët e vegjël e të mëdhenj që kishin qenë në shërbim të okupatorëve (“ballistë e njerëz të Legalitetit”), të cilët ndodhen të arratisur brenda dhe jashtë vendit. Sipas udhëzimit, “komisionet hetojnë e diktojnë të gjitha pasuritë e të arratisurve politikë, regjistrojnë e përshkruajnë të gjithë këtë pasuri dhe të gjithë përshkrimin e tyre e përmbledhin në raporte të veçanta për çdo rast, të cilat ia paraqesin komisionit qendror”. Komisionet kujdeseshin për ruajtjen e pasurive.
Raporti duhej të përmbante: emër, mbiemër, vendbanim, aktivitet politik, përshkrimin e pasurisë, llojin e pasurisë (toka të punuara, livadhe, kullota, pyje, vija uji, vreshta, pemishte, ullinj, mullinj drithi, vaji, godina bujqësore, depozita drithi, bagëti, makina e vegla punimi), cilësimin e kësaj pasurie (sipërfaqja, shtrirja, lloji, rrënjët, kapaciteti, mullinjtë, gjendja e tyre, madhësia e godinave, etj), vendndodhja, si administroheshin më parë, gjendja familjare e të arratisurve, qëndrimi politik etj dhe çasti. Komisionet hetonin e zbulonin “çdo akt mashtrimi e spekulimesh mbi këto pasuri (shitblerje falso), si dhe propozonin mënyrën e administrimit” (AQSH, F.494, V.1945, D.453, fleta 2 – 3).
Po atë ditë, ministri i Ekonomisë, Medar Shtylla, u dërgonte një qarkore këshillave nacionalçlirimtare me anë të të cilit udhëzoheshin mbi ndihmën që duhej t’i jepnin komisionit qendror.
Ligji për konfiskimin e pasurive
Në vijim të këtyre masave, Kryesia e Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar (KANÇ), që kishte marrë funksionet e një presidence, nxori “Ligjin” Nr.40, datë 14 janar 1945, “Mbi konfiskimin e pasurive private”, të cilat parashikoheshin që t’u liheshin Komiteteve Ekzekutive. Sipas “ligjit”, konfiskimi vendosej nga gjykata me vendimin e dënimit ose prej një autoriteti tjetër të caktuar nga ligji i posaçëm dhe në rast të moscaktimit nga një anëtar i kryesisë së KANÇ-t që ishte kryetar, 1 gjyqtar, (nga Ministria e Drejtësisë), një ekonomist (nga Ministria e Ekonomisë), një specialist bujqësie (nga Ministria e Bujqësisë), 1 financier (nga Ministria e Financave), 1 ushtarak (nga Ministria e Luftës dhe e Mbrojtjes Kombëtare) dhe 1 sekretar nga komisioni (AQSH, F.489, V.1945, D.45, fleta 5-7). Më 15 janar 1945 doli “ligji” mbi konfiskimin e pasurive të të arratisurve politikë (AQSH, F.490, V.1945, D.141, fleta 1).
Caktimi i komisionit
Më 24 prill 1945, Presidenca e Kryesisë së KANÇ-it njoftonte se Gogo Nushi ishte caktuar kryetar i komisionit të posaçëm (po aty, fleta 13). Më 19 prill 1945, komisioni qendror për studimin dhe administrimin e pasurive të të arratisurve politikë paraqiti relacionin përkatës, ku ankohej se komisionet vendore nuk e kishin bërë detyrën dhe anëtarët kishin shkuar vetë në bazë. Komisioni në mbledhjet e përsëritura nën kryesinë e ministrit të Financave, parashtronte se komisioni e shihte të arsyeshme të krijohej pranë Ministrisë së Bujqësisë një zyrë qendrore për administrimin e pasurive bujqësore.
Kjo zyrë do të kujdesej për krijimin e zyrave agrare në qarqe që do të merreshin me administrimin e tyre. Pasuria urbane (shtëpi qyteti, dyqane, mullinj etj) do të regjistrohej prej Ministrisë së Financave dhe do të administrohej direkt prej saj si pasuri shteti. Të gjitha dokumentet përkatëse shënoheshin me “VF-LP” (AQSH, F.494, V.1945, D.453, fleta 19). Në kuadrin e masave ndaj “kundërshtarëve politikë” u përfshinë nën bllokim edhe skemat e pensioneve. Më 25 maj 1945, Ministria e Financave urdhëronte që të konfiskoheshin edhe pensionet në rast se kishte persona që e përfitonin atë (AQSH, F.505, V.1945, D.186, fleta 53).
Box 1
Urdhri i fshehtë: “Të konfiskohen të gjithë ata që mendojnë kundër nesh”
Si u kryen konfiskimet e personave të cilësuar “kriminelë lufte”
Për përgatitjen e kuadrit ligjor, i gjithë mekanizmi që do të çonte në bllokimin e pasurive të personave të akuzuar si bashkëpunëtorë të pushtuesit, apo që ishin kundër regjimit, u përpilua në institucionet e Kuvendit Popullor, Këshillit të Ministrave, të drejtuar nga Enver Hoxha, apo edhe përmes institucioneve të tjera. Në funksion u vunë gjykatat popullore, të cilat shpallnin publikisht “kriminelët e luftës”. Pas sekuestrimeve paraprake të vendosura më parë, filloi procesi i gjatë i transkriptimeve të pasurive në fjalë. Më poshtë po japim disa prej personave, të shpallur “armiq të popullit”, të cilëve iu sekuestrua pasuria.
Ali Këlcyra
I konfiskohet pasuria sipas vendimit të Komitetit Ekzekutiv të Këshillit Popullor Fier të datës 7 qershor 1945, i cili, pasi ka marrë Shkresën Nr. 50, datë 30 maj 1945, të komisionit hetues për kriminelët e luftës, sipas së cilit “Ali Këlcyra asht marrë nën akuzë si kriminel lufte, mbasi ka qenë një nga eksponentët e Ballit Kombëtar, ka organizuar dhe dirizhue çeta bashibozuku, të organizuara duke vrarë, çnderuar dhe grabitun popullin”. Konfiskohet edhe pasuria e gruas së tij Dudush.
-Pasuria e paluajtshme ???????????????përbëhej prej: 6 trarë, 451 shtylla, 3944 binarë, 476 kodroma, 9 dërrasa.
-Pasuria e luajtshme: ???????????????????6 dyqane, 9 troje ndërtimi, 1032 dynym tokë bujqësore, 250 dynymë e lëndina kullore, 250 dynym pyje. Shtypi e vegla në Muçan. (AQSH, F.484, V.1946, D.464, fleta 145-148).
Thuhet se duhej konfiskuar edhe Nafije Këlcyra (ndoshta grua e dytë?) që rridhte nga familje bejlerësh dhe kishte 9 dyqane (AQSH, F.505, V.1945, D.513, fleta 249 - 250).
Bektash Cakrani
Kjo pasuri konfiskohet më 7 qershor 1945. Theksohej se personi nuk kishte pasuri të paluajtshme. Pasuri të luajtshme kishte: në Martino, Fierëz 376 tokë dhe 160 dynym (AQSH, F.484, V.1945, D.464, fleta 155-156). Në shpronësim futen edhe Kadri e Kujtim Cakrani (fleta 411 – 414).
Nuredin e Xheladin Vlora
Komisioni përkatës ka relatuar se pasuria e luajtshme e tyre përbëhej nga: makinë shirëse me motor, makinë misri, kandar.
Pasuria e paluajtshme përbëhej nga: 1 shtëpi 2-katëshe, me 8 dhoma (komanda e Levanit ishte vendosur), 2 kuzhina, kacek për drithra, 120 rrënjë ullinj, 700 rrënjë pemë në Frakull.
-Toka bujqësore në Frakull 2115 dynym e papunuar, 4080 dynym, 1000 dynym dhe 3000 dynym kullota, toka në Çerven 1560 dynym dhe 510 çajre. Ferras Pasha 466 dynym, 214 çaire, 60 dynym lëndina, 100 pyll. Motalli 420 dynym, 182 dynym çajre, 250 dynym lëndina, etj. Pronat e regjistruara në 6 faqe nuk ishin gjendur në regjistra. (AQSH, F.494, V.1945, D.464, fleta 158 - 163). Më 12 dhjetor 1946, komisioni vendor konfiskon pasurinë në Vlorë (AQSH, F.505, V.1946, D.145, fleta 148).
Vizhdan Risilia
Më 7 korrik 1945, Vizhdan Risilia, ish-prefekt, shënohej si “bashkëpunëtor i Gestapos” dhe si internues i 600 vlonjatëve. Ky nuk kishte pasuri të luajtshme. Pasuria e paluajtshme përbëhej nga një truall në lagjen “Lirimi”, 65 rrënjë ullinj, 4 baraka me 16 dhoma, 103 rrënjë ullinj, një vresht i vjetër, në Qafën e Kardëlleshit 48 rrënjë ullinj. Në Bestrovë Gropa e Gurit) baçe 67 rrënjë ullinj, në Bregun e Stefos, baçe 43 rrënjë ullinj, 1 baçe, 54 rrënjë ullinj, lagja “Lirimi” shtëpi banimi e baçe (AQSH, F.494, V.1945, D.464, fleta 16-17). Në listë përfshihen edhe Adem dhe Enver Risilia.
Eqrem dhe Safa Vlora
Eqrem Vlora – ish-ministër dhe i vëllai i Safa Vlora, të bijtë e Syrja Vlorës, ishin ndër personat që u ndëshkuan nga regjimi “Hoxha”. Më 7 korrik 1945, në Vlorë konfiskohen: hotel Tirana (2-katësh), 1 shtëpi me 9 dhoma me 14 rrënjë ullinj+garazh, një shtëpi në skelë, 1 truall. Të tjerat janë në emër të babait e vëllezërve të tij Namik e Ferit, të cilat sigurisht u sekuestruan më vonë.
Krijoni Kontakt