Nėna Tereze Njė pikė uji nė gurin e nxehtė!
Nėnė Tereza mund tė ishte e madhe por as djersėn, as vuajtjet, as dashurinė, as gjakun as varrin - nuk ja fali tokės shqiptare. (M. Pirraku)
Hajrudin S. Muja
Nė verėn e vitit 2007, pasi kishin ngritur bustin e Nėnė Terezes nė Ulqin, mė erdhi njė mik i imi pėr vizitė. Nė bisedė e sipėr, krejt rastėsisht, hapėm temėn e busteve dhe emėrtimeve tė shumėta tė Nėnės Tereze, tė cilat mua mė dukeshin tė tepėrta edhe po tė ishin tė vėrteta tė gjitha ato tė mira qė ajo kishte bėrė pėr njerėzimin!? Pyetja vehten edhe mikun tim: ēfarė merite kishte busti i Nėnė Terezes nė Ulqin , ēfarė kishte bėrė ajo pėr Ulqinin qė ta meritonte njė nderim tė tillė? Ulqini kishte pasur personalitete tė njohura detare, politike e fetare, kishte pasur bėmirės e tė devotshėm, por asnjėri nuk ishte nderuar nė kėtė shkallė. Tani popullata e Ulqinit pėr gjithė jetėn, pėr ēdo mėngjes nė hyrje tė qytetit do tė pėrballet me bustin e Nėnė Terezes. Madje edhe fėmijėt qė do tė lindin, tė parėn gjė qė do tė shikojnė jashtė shtėpisė sė maternitetit, nė boten e re, do tė jetė ikona e Nėnės sė madhe Tereze qė kishte lindur nė Shkup, por qė kishte jetuar e kishte vdekur nė Kalkutė tė Indisė(?!). Pėrballė maternitetit, Rruga Nėnė Tereza/Majka Tereza, apo nuk tingėllon mirė? Pėrse dhe pėr kė, gjithė ky nderim...?
Unė jam i sigurtė se miku im intelektual ishte plotėsisht injorant, ashtu siē isha unė, pėr jetėn dhe veprėn e Nėnė Terezes sė madhe, jo pse ai nuk kishte lexuar pėr tė, por pėr arsye se ato qė kishte mund tė lexojė nė mediat shqiptare, ishin asgjė mė pak se njė propagandė e hiperbolizuar tridhuese. I gjithė asryetimi i tij, pėr kėtė nderim, ishte se ajo kishte mbėrri famė, se ishte shqiptare dhe se kishte fituar Ēmimin Nobėl me tė cilin kishte nderuar ēdo shqiptarė! Po a i nderojnė shqiptarėt heronjt e sajuar?
Pasi u ndava me mikun, mbeta vetėm. Pa e harruar Ulqinin, kujtova fushatat nėntereziane qė dukshėm vėshtrohen, jo vetėm nė Ulqin, por nė secilėn skutė tė Shqipėrisė Etnike. Kėtė emėr (Nėnė Tereza) mban aeroporti i vetėm Ndėrkombėtarė i Shqipėrisė. Kėshtu quhet spitali mė i madh shtetėror nė Tiranė. Kėshtu quhen njė seri rrugėsh, sheshes, shoqatash, e organizmash nė gjithė Shqipėrinė . Nė Prishtinė u rezervua ky emėr pėr liceun Lojola, pėr njė pjesė tė oborrit tė Shkollės Fillore Hasan Prishtina, pėr internat tė kishės, emri i sheshit kryesor tė Prishtinės, sipėrfaqja tokėsore sa sipėrfaqja e njė lagjeje tė qytetit pėr Tempullin e Paqes (!?!) dhe brenda natės u vendos shtatorja Nėnė Terezė, nė vendin e legalizuar pėr shtatoren e heroinės kombėtare Shotė Galica!? . Kush e di sa shtatore tė tilla, si nė Ulqin, gjenden tė vendosura pėrgjatė qyteteve shqiptare tė Shqipėrisė, Kosovės, Maqedonisė e Malit tė Zi. Figura e Nėnė Trezes u bė aq e rėndėsishme, saqė edhe Kryemenistri Berisha, urdhėroj qė nė reēetat mjeksore tė shtypet gjithmonė fėtyra e Nėnė Terezes (mbase si hajmali). Pluhur i madh u ēua nga elita intelektuale e politike pėr tė vendosur kėtė fėtyrė edhe nė kartat e identitetit pėr shtetasit e Shqipėrisė(?!) si nėnė e tė gjithė shqiptarėve. Pėr nderė tė shenjtėrimit tė saj, mė 19 tetor 2003, nė Shqipėri periudha njėvjeēare (nga 19 tetor 2003 deri 18 tetor 2004) do tė quhet "Viti i Nėnė Terezės". Kėshtu Nėnė Tereza u shėndrrua nė njė mit aq tė madh, sa nė mjediset e kėsaj elite shqiptare, ju mund ta kritikoni Zotin por jo Nėnė Terezėn! Si jemi nisur, ka rrezik qė nga njė Nėnė Tereze qė i kemi dhuruar botės, tė kthehemi nė komb "Nene Tereze", rreth sloganit pėr Evropėn e Bashkuar!?
Kritiku Zuko Xhumhur, ka njė thėnije kuptimplote: Sikur tė kishte krijuar Zoti Don Kishotin dhe Sanēo Panēon, moti do tė kishin qenė tė vdekur. Meqė ata i krijoi vjershėtori, kurrė nuk do tė vdesin... . Natyrisht, miti i Nėnė Terezes ėshtė i natyrės sė tillė. Kjo natyrė e ka hiperbolizuar nė kategori e emėrtime tė shumėta, tė pameritueshme e skandaloze: Nėna Tereze: Nderi i kombit, Krenaria kombėtare, Murgesha e vogėl, me zemėr tė madhe, Nobeliste e Paqes dhe Simbol i Dashurisė, Gruaja mė e madhėrishme e botės, Figura mė e shėndritshme e historise kombetare, Nėna jonė e madhe, Mishėrim i mėshirės dhe mirėsjelljes, Nėna e tė gjithė njerėzimit, Shenjtorja e tėrė planetit, Engjelli, hyjnesha e shenjtorja e fundit, Nėnė e madhe e botės", qytetare e botės, e popujve, e feve dhe qytetėrimeve , grua mė e fuqishme mbi tokė, OKB-ja, paqa e botės" , "Lajmėtare guximtare tė dashurisė sė Krishtit" , shembull i transformimit njerėzor tė dashurisė sė Zotit , heroina e kohės" , dhe jo vetėm kaq: Nga tė gjitha gjėrat qė ka krijuar Zoti, mė e madhja ishte Nėnė Tereza ...
Emėrtimet e kėtilla kanė kaluar nė ekstermitet, bile edhe nė marrėzi: se madje edhe modelizimi i bashkėjetesės dhe tolerancės nė qytetin e Shkodrės, do tė ishte i mangėt pa madhėshtinė e Nėnė Terezės . Se vepra dhe mirėsia e saj botėrore e ngriti shumė lart shpirtin Shqiptar... . Edhe 101 marrėzi tė tjera tė kėsaj kategorie! Aq e madhe dhe aq e vyeshme sa vazhdimisht thėrrasin: Shqiptar! Merr pak lavdi nga lavdia e saj, pak virtyte nga virtytet e saj, pak mirėsi nga mirėsitė e saj, pak humanizėm pėr tė mjerėt dhe tė varfėrit nga humanizmi i saj, pak sakrifica nga sakrificat e saj, pak guxim nga guximi i saj qė, tė bėhesh mė i mirė, mė njerėzor, mė i qytetėruar, mė i virtytshėm, duke u orientuar kah njerėzorja, dashuria dhe guximi pėr tė triumfuar mbi tė keqen.
Eshtė thėnė, madje shumė herė edhe se pa Nėnė Terezen nuk do tė ishte e mundur Pavarsia e Kosovės! Prandaj ajo meritonte manifestimin tradicional "Ditėt pėrkujtimore tė Nėnės Tereze" nė Prishtinė dhe nė Prizren . Manifestime me rastin e ditėlindjes sė Nėnė Terezes nė Shkup e manifestime tė tjera tė panumėrta. A kam tė drejtė tė pyes, sa manifestime janė bėrė pėr nderė tė Adem Jasharit dhe bijve tė tjerė qė e lanė me gjak lirinė e Kosovės? Sa ditėlindje u janė festuar atyre? Pse nė Kosovė nuk ėshtė emėrtua asnjė rrugė, asnjė shesh, asnjė shoqatė e asnjė institucion me emrin Nėna Zahide, nėnės sė komandantit legjendar, qė dha 20 kurbanė pėr lirinė e Kosovės (?!). Ku ėshtė nderimi i Dervish Hatixhesė , njė humaniste e madhe shqiptare e fillimshekullit tė XX-tė qe shpetoi sa e sa jetė njerėzish nė Shqipėri?!
Nė njė peticion tė publikuar, Ismail Kadare ishte ndėr tė nėnshkruarit dhe thirrėsit pėr pėrshpejtimin e ndėrtimit tė katedrales katolike nė Prishtinė pėr ta madhėruar kėshtu Nėnėn Tereze. Athuase katedralet nuk ndėrtohen pėr tė bėrė fe por pėr tė mbajtur emra...?! Me mendimin e Kadaresė ishte e gjithė elita politike kosovare, nė kohen kur kėrkesat e herėpasherėshme tė BIK-ut, pėr ndėrtimin e njė Qendre Islamike nė Kryeendren Kosovare me 95% tė konfesionit islam, u injoruan e u kundėrshtuan. Le tė mos injorohet rasti kur KFOR-i nuk dėshironte tė lejonte ndėrtimin e xhamisė nė Lladov tė Gjilanit, ndėrkohė qė nė njė mjedis shqiptar musliman, si nė Rugovė, ku nuk dihet kurrė tė ketė patur shqiptarė katolikė, ngrihet kisha roman-katolike!
Vėni re, tek po bėnte zbulimin e bustit tė humanistes sė madhe nė Klinė (Kosovė), Ibrahim Rugova u la porosinė kosovarėve: "sot me shtatoren dhe sheshin e vet do tė jetė e panishme nė jetėn e pėrditshme tė qytetin tuaj, do tė jetė shenjė e orientimit dhe njė shenjė e pranisė sė saj kėtu... se... Nėna Tereze ėshtė simbol i kombit modern kosovar dhe shqiptar dhe njė ndėr simbolet tė mbarė njerėzimit". A kam tė drejtė tė pyes, cila ėshtė shenja e orjentimit qė u kėrkon Rugova Kosovarėve? Sa herė u kishte kėrkuar Rugova atyre qė pėr shenjė tė orjentimit tė ndiqnin gjurmėt dhe shembullin e Adem Jasharit dhe tė UĒK-sė? Pėr nderė tė Nėnė Terezes u zhvilluan sesione shkencore, ekspozita, koncerte Grand Gala nė sheshe e katedrale, konkurse skulpture e shumė tė tjera... Ēka u organizua pėr nderė tė trimave legjendarė tė Kosovės?
Nėse shqiptarėt duhej vlerėsuar pėr kontribute tė shquara qė u kishin dhėnė nė vende tė tjera, pėr njerėz tė botės, kishte shumė mė tė lavdishėm, madje edhe se vetė Nėnė Tereza. Dinastia e madhe e Qyprilijve pėr disa shekuj kishin dhėnė drejtues perandorakė. Mehmet Ali Pasha - themeluesi i shtetit modern tė Egjiptit. Kėta natyrisht nuk i pėrmendi kush sepse ata nuk i kanė mėsuar nė librat e shkollės. Fatkeqėsisht nuk u pėrmendėn as Balshajt, qė kanė pasur shtetin mė tė madh shqiptar, para Skėnderbeut, as Bushatlinjtė qė kanė pasur gjithashtu shtet mė tė madh, mė tė fuqishėm e mė tė organizuar pas Skėnderbeut, gati tė parin shtet kombėtar nė Ballkan .
Sa intelektual arrogantė sot shprehen haptas dhe shpallin arrogantė e antishqiptarė tė gjithė ata qė nuk do tė pėrmendin Nėnė Terezėn (ose ndonjė tjeter si puna e saj), e lere mė tė flasish e tė shkruash pėr tė nė vėshtrimin kritik. Nė raste tė shumta flagrante pėrkatėsia nė besimin katolik e mirėbėrėses sė Kalkutės nė Indi duhej tė kishte lidhje me vetė historinė e kombit shqiptarė, ose duhet tė pėrballohesh me nofkėn antishqiptar (?!).
Derisa tė vazhdojmė tė mashtrojmė veten kėshtu, ne nuk do tė paraqesim gjė tjeter veē njė llojė majmuni qė di shkrim e lexim, qė mashtron veten pėr ditėt e bardha qė do tė vijnė. Si ka mundėsi ende tė mos shohim se e vėrteta dhe e pavėrteta nuk janė vėllezėr por armiq, armiq tė pėrbetuar qė vazhdimisht rekrutojnė ushtarė tė rinj pėr tė mashtuar. Por e pavėrteta ėshtė si balta e gjallė, sa mė shumė tė lėvizėsh e ajo mė shumė tė gėlltitė nė vetvete dhe tė pėrbinė duke mos treguar kurrėfar mėshire. Ne mund tė trumpetojmė si tė duam, por kemi bindjen se jemi ulur kėmbėkryq nė ballė tė oxhakut tė atyre qė nuk mėsojnė as nga gabimet e veta as nga gabimet e tė huajve, si gjithnjė kėngė trimėrie nė robėri robėri intelektuale. Kishte tė drejtė Unamuno, kur nė veprėn Ndjenja tragjike e jetės thoshte: Shkenca e vėrtetė na mėson, para sė gjithash qė tė dėshojmė dhe tė jemi tė vetėdijshėm sa pak dimė.
Miku im iku, por mua mė la nė siklet. Si mund ta mohoj unė kėtė nėnė tė madhe me gjithė kėto qė mė servohen pėrpara?! Kush jam unė tė mohoj meritėn e saj tė fituar me sakrificat e njė jete? I etur pėr tė gjetė pėrgjigjet nė pyetjet qė vetė ja shtroja vetes, pasi u ktheva prej pushimeve, takova Z. Richard Knight, njė ish profesor nė Columbia University me tė cilin na ka lidhur njė debat qysh prej Luftės sė Kosovės (1998/1999). Pasi i tregova hallin, ai mė sygjeroj njė literaturė, njė pjesė tė sė cilės e kishte vetė dhe ma mundėsoj, ndėrsa pjesėn tjetėr e bleva apo e huazova nė librarinė e Manhatanit. Por mė shumė, mė inkurajoj me njė artikull tė tė pėrjavshmes Time pėr publikimin e letrave tė Nėnė Terezes, dhe pėr librin e Brian Kolodiejchuk-it (postulat nė procesin e shenjtėrimit tė Nėnės Terezė): Mother Teresa Come Be My Light ku ishin publikuar ato letra nė tėrėsi. Afėrsisht nė kėtė kohė ishte shqipėruar edhe njė vepėr kritike pėr Nėnė Terezen: Mother Teresa The Final Verdict, tė gazetarit Aroup Chatterjee tė lindur e tė rritur nė vendin e Kalkutės, aty ku e kishte kaluar pothuaj tėrė jetėn dhe kishte vdekur kjo nėnė e madhe.
Njė dėshirė e zjarrtė mė mbėrtheu pėr tė hequr injorancėn qė mė kishte pėrvetėsuar pėr kėtė nėnė tė madhe, pėr tė cilėn unė gabimisht kisha menduar se nuk e meritonte gjithė kėtė respekt qė po i bėhej. A nuk e kishte pasur bota mjaft nga propaganda e Nėnė Terezes? Parreshtur tėrė zhurmė, duke pėrshpėritur, duke bėrtitur, mėrmėritur, pa pushim pėr dekada tė tėra. A nuk e ndiejm veten tė obliguar qė tė mbajmė ekuilibrin duke kėrkuar anėn tjetėr tė medaljes? Tek e fundit, edhe po tė ishin tė gjitha ato qė pėrfliteshin pėr tė, tė vėrteta, prapė ishte i tepėrt gjithė ai nderim, qė mė shumė gjasonte nė njė propagandė me njė qėllim tė dyshimtė, sesa nė njė nderim tė mirfilltė! A nuk u duket edhe juve diēka e tillė?...
Tashmė sa herė ėshtė pėrsėritur, ajo fjala e saj me rastin e marrjes sė ēmimit Nobėl, njė e vetme arsye qė ajo duhet nderuar, respektuar e madje edhe adhuruar! Punė e madhe nėse Nėnė Tereza me kėtė rast kishte thėnė se "Nga gjaku dhe origjina, jam shqiptare". A mjafton kjo pėr tė qenė e madhe. Ēka bėrė ajo pėr Shqipėrinė dhe pėr shqiptarėt? Asgjė! A na nderon pra ky idol i rrejshėm me surratin e sė cilės kemi mbushur ēdo skutė tė Shqipėrisė Etnike?! Aspak!
BIOGRAFIA
Siē na thuhet, Gonxhe (Anje) Bojaxhiu, fėmiju i tretė i Kolė e Drane Bojaxhiut , lindi nė 27 gusht tė vitit 1910 nė njė lagje vllehe tė Shkupit (nėn Perandorinė Osmane).
Nė lidhje me me biografinė e kėsaj nėne tė madhe, tė dhėnat shumė herė nuk janė tė njėjta, duke paraqitur kėshtu kundėrthėnie. Sipas njė verzioni, familja e saj zhvendoset nė Tiranė pasi i ati i saj vdes i helmuar nga sllavėt gjatė njė udhėtimi pėr nė Beograd ku kishte shkuar pėr tė hapur njė shkollė shqipe(?) . Kjo familje e ka prejardhjen nga njė familje shkodrane e zbritur nga Fani i Mirditės qė pasi u shpėrngul nė Prizren kaloi nė Shkup. Nė njė verzion tjeter, familja kaloj nė Shkup nga Shkodra (dhe jo nga Prizreni) pak para se tė lindėte Gonxhja.
Biografi i saj zyrtar Navin Chavla mė 22 prill 1996, shkruan se Tereza e kishte mėrzi dhe thuajse ofendohej kur nofka grua e thjeshtė fshatare shqiptare pėrdorej pėr tė. Ai tha se Nenė Tereza i kishte treguar ati, se familja e saj nė fillim ishin tregtar venecian, pėrkatėsisht nga Italia, tė cilėt emrigruan nė Shqipėri . Sipas njė verzioni, babai i saj Nikolas Bojaxhiu, ishte njė farmacist , njė sipėrmarrės ndėrtimesh dhe njė shitės me shumicė ushqimesh , apo njė ndihmės doktorr . Sigurisht, kėtu nuk ka rėndėsi aspak ēka qenė i ati i saj, por vetėm tregon sinqeritetin e biografėve, prej tė cilėve nuk mund tė presim shumė edhe kur bie fjala pėr gjėra tė rėndėsishme, si pėr Terezen dhe pėr Kalkutėn?
Aurel Plasari, mbėshtet mendimin se Nėnė Tereza kishte tė ėmėn katolike shqiptare, kurse tė atin shqiptaro-vllah nga familja vllahe e Bojaxhinjve, qė jetonte nė lagjen e vllehėve . Ai pėrkujton njė intervistė tė Kryetarit tė Unionit pėr Kulturėn tė Aromanėve nė Maqedoni Dimo Dimcev, i cili kishte pėrshkruar me korrektėsi prejardhjen e familjes sė Gonxhe Bojaxhiut nė njė intervistė pėr NIN-in. Megjithėse reagimet intelektualėve nuk munguan, ata nuk sollen asnjė provė bindėse pėr tė mbrojtur tendencat e tyre. Ata madje nuk patėn aftėsi tė logjikojnė se fjalė si bojė (nė shqip ngjyrė) dhe bojaxhi, me tė cilėn argumentojnė, janė huazime nga turqishtja dhe si tė tilla kanė hyrė nė mė shumė se njė gjuhė tė Ballkanit .
Sidoqėftė, nė moshėn 18 vjeēare, Gonxhja hyri nė Urdhrin e Motrave tė Zonjės tonė tė Loretos nė Irlande, ku u bė murgeshė dhe mė 1930 mori titullin Nėna Terezė pėr nderė tė tė shenjtit Teresa tė Avilės, njė shenjtorė spanjol tė shekullit XVI-tė. Me pas u vendos ne Kalkutė tė Indisė ku do ta kalojė gjithė jetėn e saj.
Sipas Artistes sė Popullit Marija Kraja dhe njėkohėsisht mike e familjes sė Gonxhe Bojaxhiut, Nėnė Tereza e ka quajtur ditėn mė tė bukur tė jetės sė saj ditėn kur pėr herė tė pare pas 50 vjetėsh vizitoi Shqipėrinė nė vitin 1989 . Me kėtė rast, ajo bashkė me shoqen e diktatorit Nexhmijen, shkoi te varri i Enver Hoxhės me njė buzėqeshje e tufė lule nė dorė, pėr ta nderuar diktatorin , i cili kishte ndaluar tė gjitha besimet nė Zotin! Ajo i kish dėrguar mė parė letėr Komitetit Shqiptar pėr Marrėdhėniet me Jashtė, por nuk mori kurrė pėrgjigje. Njė tjetėr letėr ia kish nisur ish-Presidentit tė Republikės nė vitin 1989, tė cilit i theksonte se: pėr 60 vjetė, kam vizituar shumė e shumė vende jashtė atdheut tim .
Ardian Vehbiu, vėshtronte se lidhjet e mirėfillta tė veprimtarisė sė Nėnė Terezės me jetėn dhe kulturėn nė Shqipėri janė tė dobėta pėr tė pėrligjur tėrė kėtė bujė bombastike, pa pėrmendur indinjatėn histerike dhe logorrenė nacionaliste tė tė gjithė "nėnė-terezistėve" tė orėve tė fundit; as ka kuptim t'i jepet ndonjė farė ngjyrimi i spikatur etnik ose kombėtar njė figure si Gonxhe Bojaxhiu... . Nė njė intervistė, dhėnė tė pėrdistshmes italiane Corriere Della Sera (nuk me kujtohet data), dhe tė pėrkthyer e tė botuar shqip nė Java, tregohet kur nė fillim tė intervistės, gazetari e kishte pyetur Nėnėn Tereze: A jeni shqiptare?. Si pėrgjigje ajo i ishte pėrgjigjur shkurt: Unė jam katolike!. Nė fund tė intervistės, gazetari kaloi prapė nė pyetjen e fillimit: A jeni shqiptare?. Edhe nėna terezė i ishte pėrgjigjur njėjtė: Unė jam katolike!. Asgjė tė keqe nuk ka nė pėrgjigjen qė kishte bėrė Tereza. Por, athua se gazetari nuk e dinte se ajo ishte katolike? Pėrse ajo nuk i pranoj gazetarit, se ishte shqiptare, nuk dėshironte tė ishte e tillė, apo nuk e ndiente veten tė sigurtė si e tillė?!
Franka Xambonini gazetare e njohur Italiane, e nderuar me ēmime nderkombetare te gazetarise ka shkruar librin: Tereza e Kalkutes - lapsi i Zotit (1992). Nė kėtė libėr, janė shėnuar bisedat qė ajo kishte bėrė me Nėnė Terezen. Nė njė rast, ajo e kishte pyetur: Ėshtė ėndėrra juaj vajtja nė Shqipėri. Nėnė Terezė?. Nė pėrgjigjen e sajė, nuk kishte asgjė sentimentale, asgjė nostalgjike: Jo, nuk ėshtė ėndėrr e imja. Tani nuk kam njeri atje. Ėshtė diēka pėr tė cilėn Shqipėria ka nevoje. Shkoj nė Shqipėri jo sepse ėshtė kombi im, por sepse duhet ti ēoj Krishtin.... Vajtja ime do tė jetė hapi i parė... Sepse unė nuk hap njė shtėpi po nuk pati kishė. Dhe nė kishė unė vė kryqin. Po pranuan njė shtėpi timen, pranojnė edhe Krishtin. Dhe pėr ta pranuar duhet tė ndryshojnė ligjin... (Faqja 157). Mirė pėr 10%-shin e trungut kombėtarė katolik, po pėr mazhorancėn muslimane a meriton tė quhet simbol kombėtarė? Ajo ishte thjeshtė njė predikuese e nderuar e krishtrimit, nėse ishte edhe e tillė?!
Aq mė tepėr qė Nėnė Tereza haste vėshtirėsi pėr tė folur rrjedhshėm Shqip . Dhe kur ajo nuk dinte tė fliste shqip, ē'lartėsim e meritė kishte si shqiptare?
Bota ishte informuar, se kur Gonxhe Bojaxhiu zbriti nga njė anije nė Kalkutė, kjo e re kishte braktisur njė jetė plot tė mira pėr tė ardhur nė njė vend tė egėr dhe tė shkatėrruar. Pėrkundrazi, duke vėshtruar gjendjen ekonomike dhe politike tė viteve tė 30-ta nė Maqedoninė e sotme, njė vend persekutimesh e konfliktesh, e njėkohėsisht edhe standardet e njė qyteti dhjetė milionėsh si Kalkuta, qė ishte kryeqytet i Perandorisė Britanike, dihet se ajo nuk kishte braktisur njė jetė plot tė mira dhe nuk kishte shkuar nė njė vend tė egėr.
Pozicionimi i saj real kundrejt vuajtjeve tė tė varfėrve, mė sė miri pati ardhur nė shprehje nė njė intervistė tė vitit 1981 nė Washington. Nė pyetjen nėse ajo i mėsonte tė varfėrit qė ta akceptonin fatin e tyre, ajo qe pėrgjigjur: Besoj se ėshtė njė gjė shumė e bukur qė tė varfėrit ta akceptojnė shortin e tyre dhe ta ndajnė atė me vuajtjet e Krishtit. Besoj se vuajtja e njerėzve tė varfėr pėrbėn njė ndihmesė tė madhe pėr pjesėn tjetėr tė botės. Kėshtu ishte tejet e rėndėsishme njė vdekje e bukur. Mos ishte e bukur njė vdekje pa dhimbje? Natyrisht qė jo njė nga anekdotat mė tė dashura pėr Nėnė Terezėn ishin fjalėt e njė gruaje qė po vdiste nga kanceri. Jezusi po tė puth, - i paskėsh shpjeguar ajo gruas qė po pėrjetonte dhimbje tė mėdha. I thuaj atėherė qė tė mos mė puth mė qenkėsh pėrgjigjur gruaja . Histori tė tilla nė qarqet katolike gjithnjė janė tė mirėseardhura pėr tė bėrė humor!
Mė 28 nėntor 1996, gazeta britanike The Independent doli me artikullin nė faqen e saj kryesore me titullin: Nėnė Tereza Unė dua tė vdes. Artikullin e shkruante korrospondenti i gazetės Andrew Gumbel nga Roma e Vatikani, qė i linte pėrshtypjen lexuesit qė reportazhi tė ishte si rezultat i punės sė tij nė Kalkutė. Nė artikull thoshte se si Nėnė Tereza thuajse i urrente trajtimet e sofistikuara mjeksore, por pranonte se kishte njė ushtri me doktor qė punonin 24 orė pėr ti shpėtuar jeten. Z. Gumbel na tregonte se meqė Nėnė Tereza ishte me njė kėmbė nė qiell ajo ndihej nė ankth dhe nė siklet qė ishte akoma gjallė. Njė ditė pas botimit tė artikullit, Tereza pati njė angioplasti qė e mbijetoj, dhe kjo pėr moshėn 86 vjeēare nuk ishte njė mrekulli, por ajo ēuditėrisht reflektoj dėshirėn qė tė mos vdesė.
Mė 1983, nė Spitalin Gemelli nė Romė ku ishte e shtruar Nėnė Tereza, doktorri i saj doli para medias dhe tregoj se ajo (Tereza) kishte refuzuar tė merrte medikamente lehtėsuese ajo donte ti ofronte vuajtjet e saja para Zotit. Por mė pas ajo mori ilaēet pėr tė lehtėsuar dhimbjet. Ajo kurrė nuk i refuzoj ato, sikur do tu tregonin shumė infermjere nė Woodlands. Ajo nuk e duronte dhembjen dhe ankohej shumė herė pėr to, veēėnarisht kur ajo dendej me gjilpėra. Por prapėseprapė, fajelt e doktorit tė Romės u raportuan tė nesėrmen nė gjithė median e globit .
Nė Ladies Home Journal njė nga revistat mė tė njohura tė grave tė shtresave tė larta, nė prill tė vitit 1996, Daphne Barak, pasi kishte bėrė njė bisedim me Nėnė Terezėn, nė njė rast e kishte pyetur: A mendon pėr vdekjen? Nėnė Tereza ju pėrgjigj: Kur te me vijė koha, unė thjeshtė do tė zė njė shtrat nė kaligat dhe do tė pres pėr fundin. Nė fund tė kėti viti (1996) ajo u sėmu rėndė dhe nė ankth tė madh menjėherė shkoj pėr kontroll nė njėrin nga klinikat e qytetit Woodland Clinic dhe Birla Heart Institute. Ajo shpenzoj nė pak javė tė qėndrimit tė saj nė klinikė mė shumė se tė ardhurat e gjithė jetės sė njė familjeje tė klasės sė mesme. Shpenzimet i mbuluan klinikat . Nėnė Tereza dėshironte tė vuante si Jezusi dhe tė vdiste si e varfėr, Dhoma e saj ishte e pajisur me dy oksimetra (qė masin furnizimin e gjakut me oksigjen) me vlerė prej $ 10.000 (14 vjetė pune pėr njė mėsues nė Indi) dhe njė dollap tė mbushura me ilaēe kardiake, me vlerė prej $ 15.000... Ajo vdiq nė Kalkutė tė Indisė mė 5 shtator 1997. Shuma Raha shkruante se truma e madhe e njerėzve qė ndiqnini trupin e pajetė tė Rabindranat Tagorės per tu djegur nė turrėn e druve, ju sulėn trupit tė poetit, duke i shkulur mjekrren qė ta mbanin si kujtim. Ashtu pėrmendė edhe funeralin e Satyajit Ray e Uttam Kumar Vdekjen e Nėnės Terezes, gazetarja Patricia Smith e deklaroj Nė qetėsi, nuk pati asnjė vajtim, asnjė qarje tė mbytur, asnjė e dhėnė pas vajtimit torturues...
Sipas editorialit nė Ananda Bazaar Patrika njė ditė pas funeralit, tė vetmen meritė qė njė kalkutas i kishte dhėnė Nėnės terezė ishte se: e ka paraqitur qytetin tonė si njė nga vendet mė tė errėta tė planetit
FAMA
Kishte shumė tė drejtė Abdi Baleta, kur shkruante: Po tė mos ishte njė agjente e zellshme dhe e vyer e veprimtarisė sė Vatikanit, Tereza do tė kishte mbetur njė person i panjohur nė kėtė botė, sikurse kanė mbetur me mijėra qė kanė bėrė sakrfica njerėzore ndoshta edhe mė tė mėdha. Tereza Bojaxhiun e bėri tė famshme me emrin Nėnė Tereza e Kalkutės mė shumė propaganda e fuqishme e Vatikanit, sesa pėrkushtimi e sakrifica e saj. Kush nuk kupton kaq gjė, kot hyn tė bėjė analiza... Nė OKB Tereza nuk kishte vajtur si pėrfaqėsuese shqiptare, por si pėrfaqėsuese e Vatikanit, pra si agjente e Vatikanit...
Historia mediale e shqiptares sė shenjtė aq tė pėrshpėritshme, fillon me anglezin Malcolm Muggeridge (1903-1990) , gazetar me njė pozicion unik dhe me mundėsi tė plota pėr pėrdorimin e medias sė shkruar dhe asaj televizive nė Britani dhe SHBA: Pa tė, bota ndoshta as qė do tė kishte dėgjuar ndonjėherė pėr Nėnė Terezėn, shkroi pas vdekjes sė tij, Catholic Times .
Muggeridge, njė konservator fanatik, i cili liberalizmin sekular e quante si mė tė madhen nga tė gjitha fuqitė shkatėrruese, bėnte pjesė nė grupin e gazetarėve tė sponsorizuar nga "Congress for Cultural Freedom". Ishte fjala pėr njė organizatė tė CIA-s, e cila donte tė themelonte njė antikulturė proamerikane pėr tia kundėrvėnė komunizmit . Sigurisht qė shumė shpejt, kėtė mision e morėn nė dorė edhe tė tjerė, por ėshtė shumė e sigurtė, siē bėnte tė ditur Cathiolic Times, pesė javė nga vdekja e Nėnė Terezes, se ajo do tė kujtohet edhe kur Muggaridge tė jetė harruar.
Ja si filloj ngjarja. Njė ditė nė marsin e vitit 1968, nė shtėpinė e tij nė Robertsbridge, Muggeridge e mori nė telefon Oliver Hunking drejtues i programit pėr ēeshtje fetare nė kanalin televiziv BBC dhe i kėrkoj tė intervistonte pėr emision tė radhės njė Murgeshė Indiane tė quajtur Nėna Terezė, qė nė atė kohė po vizitonte Londrėn. Oferta ju pranua.
Atėbotė, murgesha e lindur nė Shqipėri, Tereza, drejtonte akoma nė mėnyrė modeste shtėpinė e saj tė vdekėsve nė Kalkuta, aty ku para se tė vdisnin jetėndėrruesit - kungoheshin nė fshehtėsi. Nė krahasim me misionin hindian Ramakrishna dhe misionin Amerikan Assembly of God, qė vepronte atje, urdhėri i Terezės deri nė fund mbeti njė pikė ujė mbi shkėmbin e nxehur. Sidoqoftė, Muggeridge dhe Nėnė Tereza u takuan pėr herė tė parė nė manastrin Holy Child nė sheshin Cavendish Square tė Londrės. Kjo ishte edhe hera e parė qė Nėnė Tereza po qėndronte para njė kamere televizive, nė marsin e vitit 1968. Nė kėtė intervistė, Muggeridge e mori vesh se Tereza nuk ishte indiane, por shqiptare, gjė qė e gėzoj, sepse ai ishte pėrkrahės i flaktė i katolicizmit nė Evropėn Lindore dhe kishte lidhje me grupe tė fshehta katolike qė financoheshin nga CIA dhe Vatikani. Intervista u transmetua nė Kanalin Televiziv BBC, nė maj tė vitit 1968 dhe u ritransmetua mė pas, meqė u pėlqye nga publiku. Shprehjet: Unė marr njerėz nga rruga dhe Kur prekim tė varfėrin prekim trupin e Jezusit nuk u pėrdorėn nga Tereza, ata u vendosen mė vonė nga Muggeride. Por prapė, me kete rast nuk u krijue asnjė mit, asnjė yllė.
Muggeridge nuk u dorzua. Ai mendoj se mėnyra mė e mirė pėr tė vėnė heroinėn e tij nė qender tė vemendjes sė botės, do tė ishte pėrmes njė realizimi tė njė filmi, qė do ta bėnte BBC nė zonėn e Kalkutės. Vetė Nenė Tereza nė fillim ngurroj pėr filmin, por Muggeridge e nxiti atė pėrmes mikut tė tij Kardinalit Hinan tė Londrės. Ajo ra dakord por nuk ishte aq entuziaste: Nėse ky program televiziv do ti ndihmojė njerėzit qė ta njohin mė mirė Zotin, atėherė le ta realizojmė . Kurse Muggeridge i shkroj kėto fjalė: Le tė bėjmė diēka tė bukur pėr Zotin. Filmi, qė u filmua pėr pesė ditė, u bė nė mars tė vitit 1969 dhe u shfaq pėr herė tė parė nė ekranin televiziv me titull: Nėnė Tereza e Kalkutės dhe me nėntitull Diēka e bukur pėr Zotin, tė pėrcjellė nga njė libėr bestseller, me tė njėjtin titull. Nė film, ka njė skenė ku Nėnė Tereza shfaqet me njė vajzė tė verbėr indiane dhe me doren e saj fėrkon vazhdimisht sytė e vajzės. Pas kėsaj, shprehja e fėtyrės sė vajzės ndryshon, dhe ajo shpėrthen nė njė buzėqeshje engjėllore. Gjėrat e vetme qė mungonin nė kėtė skenė ishin balta dhe pėshtyma tė pėrdorura nga Jezusi pėr tė kthyer shikimin e tė verbėrit . Filmi u shpall legjendar, sipas njė pohimi tė Muggeridge, sepse gjatė xhirimit tė tij, nė shtėpinė e Terezės, me dritare tė vogla nga tė cilat hynte njė dritė tepėr e zbehtė, qenkėsh konstatuar njė mrekulli fotografike njėfarė drite e vakėt midis errėsirės sė dhomės, dukuri teknikisht e pashpjegueshme . Shumė vjetė mė vonė, nė vitin 1994, kameramani Ken Macmillian, sqaroi se atėbotė kishte provuar pėr tė parėn herė njė film tė ri, nga firmat Kodak: Kur pamė versionin final tė filmit, doja tė ngrija nė qiell meritat e Kodakut, mirėpo Muggeridge ma ndaloi kėtė
Por, Muggeridge pėrjetoj edhe njė mrekulli tjeter gjatė xhirimeve nė Kalkutė, kur zbuloj se automjeti i Nėnė Terezes, kishte motorrin nė njė vend tė ndryshėm nga ai qė duhej tė ishte. Madje me tė drejtė ai kishte pyetur veten Nėse rrotat e makinės janė nė dorė tė Zotit apo tė ndonjė force tjetėr jashtėtoksore
Filmi u prit mirė nė Angli, por nė Amerikė, pothuaj krijoj njė gjendje histerike. Falė filmit dhe propagandės sė vazhdueshme tė Muggeridges pėr Nenė Terezen, nė fillim tė vitit 1970-tė, Nėnė Tereza, njihej nė Britani nga njerėzit e rėndomtė, ndonėse nė rrugėt e Kalkutės pak kush dinte pėr tė! Edward Finch, drejtues i Dioqezės Anglikane tė Shelmsfordit, nė vitin 1970 tregon njė ndodhi qė i kishte treguar Nėnė Tereza mė 1973: Ajo mė tha se kishte qenė duke ecur nė njė rrugė tė Londrės, kur njė shitės lulesh i kishte thėnė: A je ti Nėnė Tereza e Malcolm Muggeridges. Kjo pyetje e kishte bėrė atė tė qeshte .
Mrekullitė e sajuara tė Muggeriges ngjasin tek njė e krishterė, por kur bėhej fjalė pėr mrekulli jokrishtere, Muggeridge nuk ishte shumė entuziast. Duke qenė pėrkrahės i flaktė i aktivitetit luftarak amerikan, ai shkoj nė Hiroshima pėr ta thyer atė qė ai e quante njė mit. Ai foli me njė prift tė moēėm dhe arriti nė pėrfundim se tė gjithė ato histori mbi duart fosile njerzore tė mbetura nėpėr mure, apo tė biēikletave tė shkrira pas bombės atomike, nuk ishin tė vėrteta .
Protestantė me shumė ndikim nė SHBA, si Billy Graham, dhe katolikė si F. Buckley, Jr. krijuan shprehjen fluturake pėr shėnjtoren e gjallė, e cila po i mblidhte nga rrugėt e Kalkutas mė tė varfrit e tė varfėrve (Njė pohim qė nė fakt doli i rremė, mirėpo qė nga vetė Tereza u pėrsėrit shumė herė me mirėnjohje).
Vlersimi im pėr Muggeridgen thotė Chatrterjee ėshtė i ngjajshėm me atė tė vajzės sė Stalinit, Svetlanės, e cila kje kthye nė kristjane e qė u miqėsua me Muggeridgen, mė vonė miqėsia e tyre u prish dhe ajo i shkroj kėto fjalė: Ti je nga ato qenje tė pushtuara nga djalli, e qė duhet shmangur me ēdo kusht. Kėto qenje sjellin fatkeqėsi nė jeten e tė tjerėve dhe i shkatrrojnė ata. Njerzit e mire janė modest e tė heshtur (siē ėshtė Kiti yt). Por ki kujdes, Zoti e sheh sqimen dhe kryelartėsinė e atė nuk e mashtron dot
E pėrjavshmja globale Amerikane Time ka qenė prej propaganduesve tė saj mė tė mėdha. Ajo (Time) e beri te famshme me titullin shenjtore e gjallė. Mė 1999 TIME hapi shontazhin nė internet pėr tė zgjedhur njeriun e shekullit . Qė nė fillim Nėnė Tereza mbante vendin e dhjetė .
ĒMIMET
A na nderon Nėna Tereza si laurate e ēmimit Nobėl pėr Paqė (1979) ? Pse tė na nderojė ky ēmim? Ska dyshim, se vetė historia e saj dėshmon se ky ēmim ėshtė plotėsisht politik, qė pėr mendimin tim, mė shumė tė poshtėron sesa tė nderon, pėr asrye se deri mė sot ky ēmim nuk i ėshtė dhėnė asnjėherė merituesit. Gandi, apostulli mė i madh i paqės nė shekullin XX-tė, megjithėse i propozuar pesė herė , nuk ėshtė vlerėsuar kurrė me kėtė ēmim! Nė konkurimin e vitit 1947, pas pavarsisė indiane, Kryetari i Komisionit Gunnar Jahn, nė ditarin e tij, shkruante: Pėrkrahė faktin se ai ėshtė personaliteti mė i madh nė mesin e tė propozuarve. Pėr tė mund tė thuhen shumė e shumė gjėra tė mira Ne duhet tė mos harrojmė se ai nuk ėshtė vetėm njė apustull i paqės, ai pikėsėpari dhe mbi tė gjitha ėshtė njė patriot... Pėr mė tepėr, ne duhet tė mbajmė nė mend faktin se Gandi nuk ėshtė naiv. Ai ėshtė njė jurist dhe avokat i shkėlqyer... Kėtu paska njė kusht tė ēuditshėm, qė personat e vlersuar, tė jenė naivė kurse patriotizmi tė ketė kriter shkualifikimi. Sdo mend se patriotizmi i Gandit shetėsonte qeverinė Britanike (?!) .
Mė 1906, ēmimi Nobėl pėr paqė, ju dha njėrit nga presidentėt mė luftarak tė SHBA-ve Roosevelt. Philadelphia Ledger bėnte njė koment kritik ndaj kėtij veprimi. Duke cituar, tė bente mjaft pėrshtypje fakti qė predikuesi i jetės sė zellėshme, shfarosėsi i sėmundjes sė paqės afatgjatė, kampioni ushtarak i ushtrisė dhe flotės sė madhe, zotruesi i shkopit tė madh tė kurorėzohej si pacifisti mė i madh i Amerikės. The New York Times shkruante: Njė buzėqeshje e madhe iluminoi fėtyrėn e globit kur ēmimi ju dha qytetarit mė luftėdashės tė SHBA-ve... Nė fakt, nė autobiografinė e tij, laurati pėr ēmimin e paqės, pa asnjė llojė hezitimi deklaron: Sipas gjykimit tim personal, shėrbimi mė i madh qė unė i kam bėrė paqės, ėshtė udhėtimi nė detė me flotėn luftarake rreth e pėrqark botės... Nė vitin kur ai mori ēmimin Nobėl pėr Paqė, ai po dėrgonte trupa tė armatosura nė Ishujt Karibe .
Mė 1912 ēmimi Nobėl pėr Paqė ju dha Ministrit tė Luftės Elihu Root. Duke mos harruar sasinė e madhe tė parave qė vinin nga ky ēmim, dokumentohet se Ēmimi Nobėl i Paqės nuk kishte fare tė bėnte me dashurinė pėr paqėn as me ruajtjen e saj. Shiko lauratin e saj tė vitit 1953, qė ju dha shefit tė Shtabit tė Forcave tė Pėrgjithėshme Ushtarake tė SHBA-ve: George Marshall. Pa dyshim njė ēmim politik pėr tė kėnaqur SHBA-tė qė nuk kishte fare tė bėnte me paqėn. E njėjta gjė u pėrsėrit edhe nė lauratin e vitit 1973, kur komisioni Norvegjez ja dha ēmimin e Paqės Henry Kisinger-it Sekretar i Shtetit nė Admisistraten e Nixon-it dhe njėri nga arkitektėt kryesor i Luftės sė Vjetnamit, pėrgjegjės pėr miliona tė vrarė e tė gjymtuar nė kėtė luftė. Njėkohėsisht urdhėrues i bombardimeve nė Kamboxhė dhe Laos. Falė kėti laureti tė Paqės, vdiqen sė paku 350.000 njerėz nė kėto dy vende. Ai kurrė nuk ishte avokat i paqės dhe mė i njohuri pėr pėrdorimin e forcės kundėr shteteve qė ai u quante jomike. Ishte mik i ngushtė i tiranit Pinoēet, qė duke punuar me CIA, rrėzoj qeverinė demokratike tė Salvador Allendes. Pas dhėnies sė kėti ēmimi, dy antarėt e Komisionit dhanė dorėheqjen me neveri, ndėrsa Kisingeri kurrė nuk shkoj nė Oslo pėr tė marrė ēmimine tij Nobėl nga frika e shpėrthimit tė demeonstaratave tė dhunėshme kundėr tij. Nė vitin 1946, ēmimi ju dha evangjelistit John Mott-it, mbėshtetėsit tė flaktė tė Luftės sė Parė Bortore.
Churchili ishte laureat i ēminit Nobel pėr letėrsi ndėrsa njihej si politikan . Ndėrkohqė filozofi francez Sartre e kishte refuzuar Ēmimin Nobėl, sepse i ishte dukur tepėr perėndimorė.
Nė vitin 1958, ēmimi Nobėl pėr paqė ju dha priftit katolik Belg At Dominiko Pire, pėr tė cilin nuk kishte dėgjuar askush, madje as nė Belgjikė. Telegrami nga Osllo u dėrgue nė qytetin e gabuar dhe ju rikthye dėrguesit. Kur gazetari i The New York Times, pyeti Ambasaden Belge dhe Misionin Belg pranė OKB-sė se kush ishte laureati i emruar, as ata nuk kishin dėgjuar pėr tė. Nė fakt, gazeta duhej tė kishte pyetur Vatikanin qė mund tė kishte njohuri edhe pėr lauratin e vitit 1930-tė, tė Nathan Soderblom-it, i cili skishte ndonjė kualifikim veē se ishte kryepeshkopi i Upsaalas. Laureati i vitit 1983 ishte Lech Walesa, mik i ngushtė i Papa Gjon Palit, shkaktar i ndarjes sė Polonisė, i cili kur humbi njė raund nė zgjedhjet presidenciale, refuzoj tė pranonte vullnetin e popullit madje refuzoj ti uroj fitoren kundėrshtarit tė tij. Edhe njė pasqyrė pėr tė shikuar veten, ēmimi mijėvjeēarė i vitit 2000 ju dha presdentit tė Koresė sė Jugut Kim Dae-Jung, pėr shporrjen e komunizmit dhe pėr aleancen me SHBA-tė. Por, njė pikė tjetėr, mbase e parėndėsishme ishte se ai nė moshen 50 vjeēare u konvertua nė fenė katolike dhe u pagėzua me emrin St Thomas More .
Njerėzit magjepsen nga ēdo ēmim prendimorė qė mund ta pėrfitojnė njerėzit mė tė lartė dhe arsyetohen: Po.. ajo ka marrė ēmimin Nobėl pėr Paqė!. Por, pėr ēmimin e saj Papa Gjon Pali i II-tė falėnderoj Z.Muggeridge, i cili kur e vizitoj (idhullin e tij Papėn), mori falėnderimin pėr zbulimin (shpikjen) e Nėnė Terezes. Ndoshta, dhėnia e ēmimit Nobėl pėr njė murgeshė katolike nga Shqipėria, do tė ishte njė goditje e madhe pėr qeveritė komuniste tė ati vendi si dhe pėr tė gjitha qeveritė tjera socialiste. Nė fund tė fundit, ishte pikėrisht Lenini ai qė kishte thėnė nė fillim tė shekullit XX-tė, se Komunizmi nė Londėr do tė vinte nga Kalkuta, nė atė kohė kryeqytet i perandorisė Britanike). Bile, aleat nė fushatėn e ēmimit tė Nėnė Terezes ishte edhe njeriu i paqės Robert Strange McNemara, Sekretari Amerikan i Mbrojtjes gjatė kohės mė tė madhe tė Luftės sė Vjetnamit, njė njeri tepėr i etur pėr luftė. Nė afkt, ai e propozoj atė tri herė: mė 1975 (kur fitoj Sarahovi), 1977 (kur fitoj Amnesty International) dhe mė pas mė 1979 qė rezultoj tė ishte njė sukses i vėrtetė .
Por ēmimi Nobėl pėr Paqė nuk ishte i vetmi pėr Nėnė Terezen. Nė prill tė vitit 1962, kryetari i shtetit tė Indisė, dr. Rajendra Prasali i dorėzon Nėnė Terezes dhuratėn "Shir Medal" pėr shėrbime tė jashtzakonshme. Nė gusht tė kėti viti Qeveria e Filipineve i dha shpėrblimin "Ramon Magsaja". Nėntė vjetė mė vonė, mė 6 janar 1971, nė Vatikan, Papa Pali VI i dorėzoi dhuratėn "Gjoni i 13- Pėr Paqen. Po kėtė vit nė Nju-Jork e nderojnė me dhuratėn ndėrkombėtare "John Kenedy , kurse Universiteti i Washingtonit e bėri doktore nderi (?!)Mė 1972 u nderua nė Indi me mirėnjohjen "Nehru" . Njė vit mė pas, princi i Edinburgut, Filipi, nė praninė e mbretėreshės sė Anglisė, Elizabetės sė Dytė, i dha mirėnjohjen "Tempelton" . Mė 1978 mori ēmimin "Balsam" nga qeveria italiane pėr humanitet, paqe dhe vėllazėrim nė mes popujve. Nė qershor tė vitit 1981, Tereza mori medaljen Discovery nga Marquette University (Milwaukee) Mė 1983 u shpėrblye me Rendin e Meritorėve nga Mbretėreshės sė Britanisė, Elizabeta. Mė 1985 i jepet dhurata "Medalja e Lirisė", qė njihet si shpėrblimi mė i lartė civil nė SHBA. Mė 1986 i jepet shpėrblimi mė i lartė i Rusisė, "Medalja e Paqes"...
Nėnė Terezes ju dha medalja e Kongresit Amerikan (nga Jesse Helms dhe Jesse Jackson) dhe pėrfundimisht SHBA-tė e bėnė Qytetare Nderi nderė vėrtetė i rrallė pak para se tė vdiste . Ajo ishte gjithashtu e nderuar me pashaportė nga India, Vatikani, Britania e Madhe dhe Italia . Qysh mė 1971 Muggeridge i profetizoi Nėnė Terezės Ēmimin Nobėl, ashtu siē u parashikua edhe shenjtėrimi i saj shumė kohė para se tė vdiste. Shndėrrimi i Terezės nga njė murgeshė nė njė figurė mediale ishte nė rritje, tani ajo udhėtonte rreth botės nė takime tė ndryshme ndėrkombėtare, si pėrfaqėsuese e Papės, madje edhe midis qarqeve liberale. Pas dy nismave tė dėshtuara asaj do ti ndahej me 1979 ēmimi Nobel, si rezultat i njė fushate tė paguar mirė, dhe ajo shfrytėzoi rastin tė prezantonte me kėtė rast pėr opinionin edhe platformėn e saj politike.
SHENJTĖRIA
Kush mendon pėr Nėnė Terezen si pėr njė shenjtore, nuk e njeh fare historinė e kishės katolike. Pėr ta njohur mė mirė shenjtėrinė e saj, duhet shikuar edhe shenjtėritė tjera, dhe meritat e tyre pėr shenjtėri, qoftė edhe para kohrave moderne. Shenjtorėt e parė preokupoheshin para sė gjithash me ērrėnjosjen e paganizmit tė urryer. Shėn Nikolla nga Myra, pati shkatėrruar nė kohėn e tij tempuj tė panumėrt tė hyjneshės pagane Diana. Shėn Martini pati rrėnuar shumė tempuj paganė. Shenjtori Kyril nga Aleksandria urdhėroi ose lejoi, vrasjen brutale tė dijetares pagane me emrin Hypatia nė vitin 415. Aq e shquar ishte ajo, saqė edhe vetė njė dijetar i krishterė, si Sokrat Skolastiku, e pati lavdėruar me tone superlative si njė grua tė bukur, tė menēur dhe tė virtytshme.. Me qėllim qė Hypatia tė fshihej nga kujtesa kolektive, kisha zbuloi njė tjetėr shenjtore: Katerinėn e Aleksandrisė, qė paskėsh jetuar mė shumė se 100 vite pėrpara Hypatisė. Ajo i paskėsh konvertuar paganėt nė krishterim dhe pėr kėtė shkak qenkėsh mbytur mizorisht. Pasiqė pėr ekzistencėn e saj nuk u gjet dot asnjė dėshmi, nė vitin 1969 ajo u fshi nga Kalendari i Pėrgjithshėm Romak. Ajo qe ndėrkaq njė shenjtore e dashur nga tė gjithė pėr gjashtėqind vjetė me radhė, dhe shumė tė krishterė vazhdojnė ta nderojnė edhe sot, gjithsesi njė histori e bukur .
Vatikani ka shpallur tė shenjtė mbi 10 mijė shenjtorė dhe Nėnė Tereza ėshtė vetėm njėra prej tyre. A ju kujtohet heroina franceze Jeanne d'Arc, njė komandante luftarake katolike qė luftoj kundėr protestantėve anglezė, u shpall e shenjtė mė 1920. Por Vatikani qė shenjtėron shenjtorė, ka njė histori tė zymtė nė veten e saj! A nuk dėshmoi Vince-Gonzales pėr njė dokument qė ishte mbajtur sekret nga krerėt e Vatikanit pėr 40 vjetė? Dokument ky i nėnshkruar mė 1962 nga Kardinali Alfredo Ottaviani, qė obligonte krerėt mė tė lartė tė Vatikanit, qė tė mbajnė sekret krimet e priftėrinjėve tė bėra me dekada ndaj fėmijėve.Vatikani mbanė sekret krimet seksuale tė priftėrinjėve, ndėrsa zbulon letrat blasfemuese tė Nėnės Terezė (shih letrat), megjithėse tė shenjtėruar!
Shenjtorėt nuk nderohen me fjalė tė mbushura me krenari boshe, as me buste. Ata nderohen vetėm nė lutje e imitim tė jetės sė tyre! Ata qė nuk janė nė gjendje qė tė luten dhe tė ecin nė hapat e shenjtorėve, gėnjejnė veten se janė duke respektuar njė shenjtore, vetėm duke zėnė shpesh emrin e saj nė gojė. Fjala shenjtė ka kuptimin e pėrgjithshėm, nėnkupton dikė, qė ėshtė veēėnarisht i sjellshėm dhe bamirės, dikė mbi koprracitė dhe zemėrngushtėsinė, dikė i cili nuk i publikon veprimet dhe arritjet e tij, tė paktėn nuk i ekzagjėron ato. Veē kėsaj, Papa qė ka shenjtėruar Nėnėn Tereze, ka krijuar gati njėmijė shenjtorė, mė shumė se ēdonjėri paraardhės i tij, nė 2000 vjetėt e fundit. Dhe, nuk gabojnė ato qė e kanė quajtur Vatikanin si njė fabrikė shenjtorėsh.
Dy herė nė vit, nė korrik dhe para Krishtlindjeve, Papa aprovon dekretet pėr virtytet heroike dhe atributet e mrekullisė sė atyre qė janė nė rrugė pėr shenjtėrim. Nė tetor, Kongregacioni pėr tė shenjtėt ka miratuar atributet e mrekullisė sė Nėnės Tereze dhe raporti iu ka paraqitur Papės. Me kėrkesėn e ithtarve tė saj, Papa e ka pėrshpejtuar shpalljen e shenjtėrimit tė Nėnės Tereze mė 1999, dy vjet pasi ajo ka vdekur. Normalisht, rregullat e kishės kėrkojnė tė kalojnė pesė vjet pas vdekjes sė personit para se tė fillojė procesi i shenjtėrimit . Prandaj, shenjtėrimi i saj do tė shtyhej deri mė 19 tetor 2003, kur nė Sheshin e Shėn Pjetrit, me ceremoni madhėshtore do ta shenjtėronte papa Gjon Pali i Dytė .
Pėr ta shpallur tė shenjtė Nėnė Terezėn duhej, gjetur njė mrekulli posthume (pas vdekjes). Kjo gjė u sigurua me tė shpejtė nė qytetin e vogėl Dangram nė trajtėn e njė indianeje tė varfėr me emrin Monika Besra. Njė vit pas vdekjes sė nėnės, kjo grua u ishte drejtuar motrave me dhimbje tė mėdha nė zonėn e nėnbarkut. Njė medalion i murgeshės sė mirė, e kishte zgjidhur problemin e saj nė ēast tumori nė pjesėn e poshtme tė barkut ishte shėruar mrekullisht. Mė kot, pėr disa muaj burri i saj kishte protestuar kundėr kėti trillimi tė ngjarjes: «gruaja ime ėshtė shėruar nga mjekėt dhe jo nga mrekullia». Besra me tė vėrtetė kishte qenė paraprakisht nė spital. «Kjo pandehmė mrekullie ėshtė njė absurditet absolut dhe do tė duhej mallkuar nga tė gjithė», vlerėson mjeku qė ka kuruar Besrėn. Duhet shtuar ndėrkaq, se nė qarqet intelektuale tė Kalkutas Nėnė Tereza nuk gėzonte ndonjė respekt tė veēantė. Por pėr njė qėllim tė mirė ndėrkaq, mund tė jepen edhe para, qė mund tė ndryshojnė edhe mendjen e burrit, pak ditė para shenjtėrimit: Ishte mrekullia (e Nėnė Terezės) qė ndihmoi shėrimin e gruas sime. Tani unė dhe fėmijėt e mi, nė saje tė murgeshave, marrim njė arsim, nė kohėn qė mund tia lejoj vetes dhe blerjen e njė copė toke. Gjthēka mori rrugė tė mbarė.
LETRAT
Pader Brian Kolodiejchuk, zėdhėnesi i Misionareve te Karitasit, dhe themelues i urdhėrit Nėnė Tereza e Kalkutės , botoi librin me letrat intime tė Nėnės Terezė, "Come be my light" (Eja, bėhu drita ime) . Ky prift rus, agjent i Vatikanit, kishte bashkėpunuar 20 vite me Nėnėn Terezė. Deri nė botimin e letrave, askush nuk e dinte se Nėna Terezė u kishte shkruar aq shumė letra priftėrinjėve. Ajo kishte lėnė amanet qė tė asgjėsoheshin letrat e saj intime , pėr shkak "se nuk dua qė njerėzit tė mendojnė mė shumė pėr mua, e mė pak pėr Krishtin, ose pėr ndonjė shkak tjeter qė ajo nuk e tha, por qė duket haptas!
Po tė lexohen letrat e saja, do tė shihet sipėrfaqėsisht mosbesimi i saj, se ajo nuk kishte besuar as Zotin as Krishtin! Siē vėrente revista italiane "II Messeggero", Tereza kishte pasė vizione vetėm njė vit, ndėrsa 50 vjetė kishte dyshuar nėse ka Zot! Dyshimi i saj rreth besimit ishte aq i madh saqė frikohej se po bėhej hipokrite raportonte korrespondenti i CBS News Mark Phillips.
Duke ju drejtuar Jezusit, ajo thoshte: Unė tė besova verbėsisht, a do ta lejosh shpirtin tim tė humbet? Unė jam e frikėsuar Jezus, shumė e frikėsuar. Kjo frikė mė tregon se sa e dua jetėn time ... Madje, ajo ishte mbėrthyer nė njė errėsirė qėkurė kishte filluar punėn, siē i tregonte Arqipeshkvit Perier mė 18 mars 1953 . Ajo vazhdon ti thotė arqipeshkvit se: shpirti im qėndron nė errėsirė dhe nė shkretėrim tė plotė. Jo, unė nuk po ankohem, le tė bėjė me mua atė qė ai dėshiron... Nė vazhdim: Unė po e adhuroj (Zotin) verbėsisht .
Dyshimet e saja rreth besimit, i vėren ēdo lexues i rėndomtė i letrave qė paraqiten nė librin e Kolodiejchuk-it: "Ku ėshtė besimi im?" shkruan ajo. "Edhe thellė poshtė...nuk ka asgjė pos zbrazėtirės dhe territ... Nėse ka Zot tė lutem mė fal". Tetė vite mė vonė, ajo ende kėrkonte besimin qė e kishte humbur: "Aq dėshirim i thellė pėr Zotin shkruan ajo ...e zmbrapsur, e zbrazėt, pa besim, pa dashuri, pa zell." Fama e saj rritej, por besimi i saj refuzonte tė kthehej, madje edhe buzėqeshja e saj, siē thoshte vetė, ishte njė maskė! "Pėr ēka unė punoj? pyeste ajo Po tė mos kishte Zot, nuk do tė kishte shpirtė. Po tė mos kishte shpirtė atėherė, Jezus, ti gjithashtu nuk je i vėrtetė." Kėto ishin letrat qė u mbajtėn nė shtėpinė e kryepeshkopit, tregon Imzot Brian Kolodiejchuk. Letrat sipas tė cilave Nėnė Terezė vdiq bashkė me dyshimet e saja, pasi, siē tregonte nė njė rast, ajo kishte ndėrprerė edhe lutjet, pra ishte dorėzuar! Nė mė shumė se 40 letra, pjesa mė e madhe e tė cilave nuk janė publikuar kurrė, ajo vajton pėr thatėsirėn, errėsirėn, vetminė dhe torturėn qė po kalonte. Ajo e pėrjeton eksperiencėn me ferrin dhe nė njė pikė thotė se e ka bėrė tė dyshojė ekzistencėn e parajsės, madje dhe tė Perėndisė.
Nė njė letėr qė i drejtonte njė tė besuari shpirtėror, atė Michael van der Peet, i thoshte: Jezusi ka dashuri tė veēantė pėr ty. Ndėrsa pėr mua, heshtja dhe boshllėku janė aq tė mėdha saqė unė hedh sytė dhe nuk shoh gjė. Dua qė tė lutesh pėr mua, qė ta lė Atė qė tė ketė dorė tė lirė.
Nė vitin 1955/56, Nėna Terezė i shkruante Arqipeshkvit Perier: Sa mė shumė e dua, aq mė pak mė do Kaq shumė pėrgjėrim pėr Zotin dhe e braktisur, e zbrazėt, pa besim, pa dashuri, pa pasion. Shpėtimi i shpirtrave nuk mė tėrheq, Parajsa nuk mė thotė asgjė, tė lutem, lutu pėr mua qė tė vazhdoj ti buzėqesh Atij, edhe pse e zemėruar me gjithēka. Nė letrėn qė i shkuante Dilemas mė 1959, ajo thoshte: Pėrse punoj? Nėse nuk ka Zot, nuk ka shpirtė, nėse nuk ka shpirtė, atėherė Jezus, edhe Ti nuk je i vėrtetė Unė i belbėzoj fjalėt e komunitetit tė lutjeve dhe pėrpiqem tė nxjerr prej ēdo fjale ėmbėlsinė qė ai ka pėr tė dhėnė, por ai nuk ėshtė mė nė lutjet e mia pėr bashkim, unė nuk lutem mė.
Mė thuaj Atė, pse ka aq shumė errėsirė dhe dhimbje nė shpirtin tim? i shkruante atė Laurence Picachy, nė gusht tė 1959-tės: Tė lutem shkatėrroji tė gjitha letrat apo ēdo gjė qė unė kam shkruar . Nėse letrat bėhen publike, njerėzit do tė mendojnė mė shumė pėr mua se sa pėr Jezusin.
Nė njė letėr tė pa datuar, duke e ndier veten tė vetmuar, i drejtohej Jezusit: ...Ku ėshtė besimi im, madje edhe thellė brenda meje ska gjė tjeter veē zbrazėtisė dhe errėsirės. Zoti Im, sa e dhimbshme ėshtė kjo dhimbje e panjohur. Unė nuk besoj. Unė nuk guxoj ti nxjerrė fjalėt dhe mendimet qė mė kanė pushtuar zemrėn dhe mė bėjnė tė vuaj nė agoni qė srrėfehet... Pėr shkak tė frikės nga blasfemia. shumė pyetje pa pėrgjigje, jetojnė nė mua. Nėse je Zot, tė lutem mė fal. Kur i drejtoj mendimet e mia drejt Parajsės, gjej vetėm njė boshllėk qė mė bėn me faj dhe mendimet e mia mė kthehen si thika tė mprehta e mė plagosin shpirtin. Mė kanė mėsuar se Zoti mė do, por realiteti i errėt, i ftohtė dhe i zbrazėt, ėshtė aq i fuqishėm saqė asgjė nuk e prek shpirtin tim. A mos kam gabuar kur iu dorėzova verbėrisht Thirrjes sė Zemrės sė Shenjtė.
At Neuer thotė: A ishte Tereza nė rrugė tė drejtė, apo ishte zhytur nė iluzjone? Pėrse Zoti e kishte braktisur krejtėsisht? Pse kjo errėsirė e kishte kapluar, kur nė jetėn e herėshme kishte qenė aq afėr me Zotin! A ishte shėndrruar ajo nė njė hipokrite tė turpėshme qė tu flasė tė tjerėve pėr misteret e shenjtėrisė qė i kishte fshirė nga zemra e saj ...
Nė letrėn e 26 dhjetor 1959, At Picachy-t i shkruan: Nė zemrėn time nuk ka fe... ska dashuri... ska besim... Ka shumė dhembje... Unė nuk falem mė... Unė nuk kam fe... Unė nuk besoj...
Nė komentimin e kėtyre letrave, Der Peet kishte thėnė se Nėnė Tereza, ka pėrjetuar metaforikishtė "Natėn e zezė tė shpirtit" dhe se shpirti i saj paska qenė nė terr deri nė fund tė jetės, njėllojė si nė poemėn St.Paul of the Cross tė shek.XVIII-tė, qė paraqitet prifti qė 45 vjetė kishte dyshuar nė Zot!
Gjithsesi pėrkrahėsit e denjė tė Nėnė Terezes, kėtė mosbesim ose dyshim nė besimin e vet, e krahasojnė me fjalėt e fundit tė Jezusit, pėr tė cilat dėshmon Mateu: "Eli, Eli lema Sabakthani (Hyji im, Hyji im, pėrse hoqe dorė prej meje)
MERITAT
Nuk ėshtė e vėrtetė akuza se Nėnė Tereza ndihmonte vetėm tė pasurit, por gjithsesi ishte e dukshme se Nėnė Tereza ndihmonte vetėm tė krishterėt. Ishte kėshtu, pėr shkak se kishte njė ndryshim tė madh ndėrmjet ndihmės sė dhėnė tė krishterėve tė varfėr dhe tė varfėrve tė tjerė qė nuk ishin tė krishterė. Nėse njė person a familje e varfėr konvertohej nė krishterim, atėherė atyre u jepej trajtim i veēantė. Midis 20.000 lypsarėve tė braktisur tė Kalkutės, vetėm 500 prej tyre mund tė kishin dėgjuar pėr Nėnė Terezen, ndėrsa vetėm gjysma e tyre (250) mund tė kishim marrė ndihma prej saj. Thjeshtė, pėr tė marrė ndihma prej saj duhej tė kishte kartė dhe pėr tė pasur kartė duhej tė ishe i krishterė. Karta tė tilla kishin vetėm familjet e pakta katolike nė Dnarapara.
Duke qenė personalitet e uritur pėr publicitet, ajo shpesh behej e pa sinqertė dhe nuk kishte qenė gjithmonė e sinqertė nė prononcimet e saj. Thėniet e saja aq tė pėrsėritura se Unė ndihmoj njė hindu tė bėhet njė hindu i mirė dhe unė ndihmoj njė musliman tė bėhet musliman i mirė dhe Nėse ka tė varfėr nė Hėnė, edhe atje do tė shkojmė u dėshmuan fare tė pasinqerta. Tė tilla ishin edhe tregimet se ajo si katolike, ka punuar tėrė jetėn duke u kujdesur pėr fėmijėt muslimanė dhe hindu . Nė dhjetor tė viti 1984, me rastin e fatkeqėsisė industriale tė Bhopalit, nė tė cilėn humbėn jetėn mė shumė se 2500 veta dhe mbeten tė helmuar mijėra tė tjerė, ajo shqiptoi vetėm kėtė fjalė: Forgive, forgive (Falini, falini) . Veē se ishte prezente nė dhembjen e Bhopalit, ajo slojti ndonjė rol pėr tė qenė nė furnizimin e viktimave, pėrpos, natyrisht, nė mediat perėndimore, tė cilat, tė gjitha raportet pėr shtypin i publikonin nė mėnyrė jokritike. Nė njė biografi tė saj, ėshtė publikuar njė fotografi ku citohej: Duke ndihmuar tė mbijetuarit nga gazi vdekjeprusė nė Bhopal, dhjetor 1984. Fotografia tregon Nėnėn duke i dhėnė njė lule njė gruaje qė po jepte shpirtė.
Kur Nėnė Tereza i lante shiringat nė ujė tė ftoftė dhe i pėrdorte pėr tė disatėn herė dhe kur mbante vetėm njė shishe pėr njėzet foshnje nė shtėpitė e saj, i tregoj botės metoden e saj tė bukur tė shmanijes sė shtatzanisė (shkencėrisht e pa pranueshme), si rezultat i sė cilės shpiku shifrėn 61.273 foshnje mė pak tė lindura, njė ēorjentim i qėllimshėm me rastin e marrjes sė ēmimit Nobėl.
Pėr krenari qarkullonin shifra fantastike prej "61273 foshnjave", qė nuk u lindėn pasiqė Nėnė Tereza mėsonte mbi parandalimin e natyrshėm tė shtatzanisė (tė ashtuquajturėn metodė kalendarike, tė lejuar sipas doktrinės sė krishterė pasiqė kėrkon njė abstinencė parciale). Nė fakt, mė tė varfėrit e tė varfėrve nė Kalkuta, ashtu si dhe nė qarqet tjera administrative katolike, duhej tė mėsonin dhe tė llogarisnin sipas kalendarit se kur guxojnė tė kenė mardhėnije intime. Kjo metodė fare e pasigurt ėshtė e lejueshme, ndėrsa pėrdorimi i kondomėve, ēmohet si vrasje e njė jete tė mundshme.... Nė fakt, njė shembull ilustrativ pėr kėtė zbulim tė madh tė Nenė Terezes, do ta japė njė katolike irlandeze me emrin Maire Mullarney, e cila duke ndjekur metoden natyrale pėr shmangijen nga shtatzania, zbulimin e famshėm tė Terezes, kishte pėrfundue nė 11 fėmijė .
Piggor Smith tha se ati i ishte dashur tė kėrkonte me tė vėrtetė shumė pėr tė gjetur ato lagje tė varfėra me tė vėrtetė tė zymta qė tė pėrshtateshin me metaforen e Kalkutės: Unė nuk e kuptoj pse Kalkuta mori kėtė imazh... Pėr hirė tė Zotit, aq e gjatė sa ėshtė njė lagje e varfėr e Bombejit, ėshtė tėrė gjatėsia e Kalkutės... Po tė pyesni dike kėtu se ēfarė u bie ndėrmend kur tė pėrmendi Kalkutėn, ato do tė thojshin lagjet e varfėra dhe Nėnė Terezen . Eshtė njėllojė si tė paraqitėshim South Bronx-in e dikurshėm e ti thonim botės se ky vend pėrfaqėson gjithė New York-un
Mė 11 Tetor 1995, prostitutat qė kishin dalur rrugėve tė Kalkutės... tė veshura me bluza tė bardha... me nga njė kuti nė dorė po mblidhnin para pėr viktimat e pėrmbytjeve nė zonat e Bengalit Prendimorė ku kishin humbė jeten rreth 200 njerėz, dhe me njė dėm tė vlerėsuar nė 1050 miliona Rs . Fushata e prostitutave ishte organizuar bashkarisht me Institutin e Higjenės, Komiteti Kordinues i garave, shkolla, kolegje, zyra, biznise, restorante e individė moren pjesė nė aksion per te ndihmuar. E vetmja organizatė qė nuk u duk ishte organizata e misionarėve tė bamirėsisė qė drejtohej nga Nėnė Tereza, personi qė ėshtė bėrė i famshėm nga Kalkuta nė sytė e botės... Pėrmbytjet u kthyen sėrish nė shtator, Nėnė Tereza ishte jasht vendit... Edhe pse ajo kurrė nuk lėvizi as edhe njė gisht, gjatė pėrmbytjeve tė 1995 dhe 1996-tės, nė njė intervistė tė saj dhėnė Lucinda Vardeyn, Nėnė Tereza pėrmendėte punen e saj tė pa lodhėshme gjatė pėrmbytjeve nė Kalkutė...
Gjatė 50 vjetėve tė ēuditėshme qė Nėnė Tereza bante bamirėsi nė Kalkutė, pati njė dyzinė pėrmbytjesh tė mėdha nė kėtė qytet duke shkaktuar qindramijė tė vdekur. Vetėm nė njėrėn prej atyre pėrmbytjeve, Nėnė Tereza u pa tė ofrojė ndihmė. Vetėm pėr atė rast u bė zhurmė e madhe propaganduese por nuk u pėrmenden mosveprimi i saj gjatė pėrmbytjeve tjera...
Tereza ishte njė nga njerėzit mė tė fotografuara nė botė, ēdo lėvizje e saj, ēdo dridhje e vetullave, ēdo rrudhė e fėtyrės sė saj ishte fotografuar sa e sa herė. Duart qė i mbanin gonxhe trandofilash ishin riprodhuar mijėra herė. Por a mund tė dalė ndokush me njė foto tė vetme tė shenjtores sė lagjeve tė pista duke punuar me tė vėrtetė nė lagjen e varfėr tė Kalkutės... Ka foto tė saj tė viteve tė 1970-ta qe e tregojnė atė duke u shėrbyer ushqim pacientėve nė Nirmal Hriday por asnjė fotografi nuk ekziston qė tė tregojė Nėnė Terezėn duke punuar ose duke i vizituar lagjet e varfėra tė Kalkutės...
Eshtė fakt se banorėt e Kajkutės ndihen shumė rehat nė qytetin e tyre. Shumė prej tyre jetojnė nė mes tė varfėrisė por nuk tentojnė tė largohen. Nėse Kalkuta ėshtė pjesa mė e varfėr, mė e dėshpruar dhe mė e uritur e botės, atėherė pse India nuk ka njohur kurrė refugjatė tė vijnė nga Kalkuta ?
Shumė e prekshme ishte historia e njė gruaje (Hindu) e cila u gjend nė kanal me krimba qė i hanin mishin e saj gjithandej pėrveē fėtyrės. Nėna (Terezė) dhe motrat e saja (murgesha) duhej ti hiqnin me dorė krimbat njė nga njė. Gruaja vdiq me kėto fjalė nė gojėn e saj: Kam jetuar si kafshė, por po vdes si engjėll. Ka mundėsi qė historia tė jetė e sajuar, pasi pėr gratė hindu, engjėjt nuk njihen si qenje hyjnore ...
Libri Fodors India (1996), sqaron: Shumė vetė thonė se Kalkuta ėshtė njė qytet i vdekur. Por qindra vetė dynden nga vendet fqinje drejt Kalkutės ēdo ditė. A mos janė kafshė ata qė ushqehen me kryma. Jo, ata vijnė me shpresė pėr tė gjetur mundėsi pėr mbijetesė dhe jetesė. Ata i arrijnė kėta dhe vendosen aty. Ata nuk janė krimba-ngrėnės dhe Kalkuta ėshtė tepėr e gjallė
Holiwood-i bėri njė film pėr jetėn e Nėnė Terezes. Ky film quhej Mother Teresa In The Name of Gods Poor (Nėnė Tereza nė emėr tė Zotit tė tė varfėrve)... Skenarin e bėri me kėrkesėn e Vatikanit katoliku i devotshėm francez Domenique Lapierre, ai i njėjti qė gjashtė vjetė mė parė kishte shkrua librin The City of Joy (Qyteti i gėzimit) me tė njėjtėn tematikė... Eshtė specifike se ky ishte filmi me metrazh mė tė gjatė ku rrolin e Nėnės Terezė e luajti Geraldine Chaplin, bija e aktorit tė famshėm Charlie Chaplin. Njė film i turpshėm pėr Kalkutėn. Megjithėse filmi shtjellonte jetėn e Terezes nė Kalkutė dhe humanitetin e saj, filmi u realizua nė Sri Lankė, sepse Kalkuta nuk korospondonte me imazhin e Kalkutės, qė sinonimon mjerimin, ku njerėzit lypes vdesin rrugėve... si qytet ēnjerzor, gjigandi qė ha njerėz, qyteti i mallkuar, etl. Nė film, Nėnė Tereza tregohet si engjėll qė ecėn nė rrugėt e pėshtira dhe armiqėsore tė Kalkutės, ku njerzit gjithmonė i venė pengesa nė rrugėt ku ajo shkon... Ajo shihet me mosbesim dhe keqtrajtohet kudo qė ajo shkon, pėrkundėr punės engjėllore qė po bėnte. Sdo mend se si nė tė gjithė filmat, edhe kėtu shpėtimtari ėshtė njė amerikan (i luajtur prej William Katt) qė i ndihmon Terezes pėr tė ndėrtuar njė klinikė tė lėvizėshme... . Sduhet lėnė pa pėrmendė se libri i Z. Lapierre, pa asnjė tė vėrtetė nė tė u lavdėrue me njė shpallje nga vetė Papa , si njė mik i madh i Vatikanit ...
Puna e saj nė Kalkutė nuk ishte punė sociale por punė feje ... Terry Miles, u trondit nga injoranca e motrave (murgeshave) tė Terezes. Ata nuk kishin idenė as ēfarė ishte SIDA: Kryqi qė mbani nė gjoksin tuaj nuk do tu mbrojė juve, i kishte paralajmruar. Por Nėnė Tereza vazhdonte ti thoshte: Zoti do tė na ndihmojė .
Nė jetimoren e Nėnė Terezes nė Kalkutė, fėmijėt i kryejn nevojat personale nėn qiellin e hapur, midis njė kanal drenazhimi i cili ka njė drrasė druri tė vendosur mbi tė. Drrasa ka vrima tė hapura rreth 30 cm. Larg njėra tjeters dhe jashtqitjet bien ndėrmjet kėtyre vrimave nė sistemin e drenazhuar tė shtėpisė. Murgeshat pėr vete kanė tauletet e tyre higjenike e tė pastra .
KRITIKAT
Nėnė Tereza lėshoj mijėra deklarata qė ajo nuk merrej me ēėshtje politike. Ndoshta pėr arsye se idetė politike pėr tė, vinin tė diktuara nga Vatikani. Lidhjet e saja me Indira Gandin, Ronald Reganin, Fidel Kastron, Margaret Tatcher, Gorbaēovin, Michele Duvalier, etj, nuk tregojnė faktin se ajo nuk pėrzihej nė politikė... Vetėm nė vitin 1985, Nėnė Tereza vizitoj kėto vende: Japoni, Kore e Jugut, Taivan, Hong Kong, Kinė, Australi, Papa Guinean e Re, Zvicėr, SHBA, Tailandė, Egjipt, Etiopi, Jemen, Tanzani, keni, Itali, Vatikan, Poloni, Francė, Itali, Vatikan e sėrish nė SHBA. Tė gjitha kėto vizita kishin karakter fetarė e diplomatik. Pėr 25 vjetė ajo nuk udhėtoj mė shumė se dy herė nė Bangladesh, vendi i dytė mė i varfėr nė botė, 20 minuta fluturim nga Kalkuta.
Ajo, siē tregon biografja e saj Zyrtare votoj gjithmonė nė zgjidhjet nė Indi, Ajo gjithmonė sigurohej qė edhe murgeshat e saja tė kishin votuar. Ajo i dha mbėshtetje gjendjes sė jashtzakonėshme tė vitit 1975-1977, kur e drejta demokratike u pezullua dhe mijėra aktivistė u mbajten tė burgosur. Madje ajo lėshoj njė ēertifikatė aprovimi pėr gjendjen e jashtzakonshme, pėr tė ndihmuar mikeshen e saj Indira Gandi. Me kėtė rast, ajo paturpėsisht doli nė publik pėr tė pėrkrahė mikeshėn e saj: Populli ėshtė mė i gėzueshėm, ka mė shumė punė... nuk ka protesta... . Ajo ndėrhyri nė diksutimin e ligjit mbi lirinė fetare nė parlamantin indian nė vitin 1978. Ajo ishte instrumenti qė e ktheu Konferencėn pėr popullsitė nė Kajro (1994) nė njė takim tė parėndėsishėm, sepse si njė shtet sovran, (pa gra e fėmijė) Vatikani ishte ftuar tė merrte pjesė nė Konferencė.
Mė 1976 Nėnė Tereza ishte bėrė tepėr e famėshme nė SHBA. Ajo ishte ftuar nė Kongresin Eukaristik Ndėrkombėtarė pėr tė dhėnė fjalimin mė 6 gusht, qė rastisi tė ishte dita pėrkujtimore e Hiroshimės. Nėnė Tereza u lodh duke pėrmendė vrasjen e njė lloji tė veēantė tė fėmijėve tė palindur (abortit) por nuk e pėrmendi fare Hiroshimėn. Dhe bėri mirė qė nuk e pėrmendi, pasi do tė kishte mėrzitur pėrkrahėsit e saj pėr ēmimin e paqės . Nuk mund ta quash jopolitike, por as humane
Nė Indi ka rreth 55 milion fėmijė shėrbėtorė dhe punėtorė. Kurrė Nėnė Tereza nuk foli kundėr punėsimit tė minorenėve sepse ishte tejet politike pėr tė...
Thėnė shkurt, e gjithė veprimtaria e saj ishte asgjė mė pak se njė logo politike e Vatikanit.
Chatterjee dokumenton se Tereza kishte gėnjyer sistematikisht lidhur me pėrmasat dhe metodat e saj tė punės, nė kohėn qė personeli i saj mė parė e nxiste se sa e luftonte vdekjen, ndėrsa thirrjet pėr ndihmė injoroheshin, edhe atėherė kur vinin nga afėrsia. Ai bėn njė krahasim kriteresh tė ndryshme tė Misionarėt e dashurisė (tė Terezes) me Misionin e Ramakrishnas. Kėshtu psh. si reagim ndaj krizave dhe katastrofave, ai numėron 16 ngjarje tė tilla nga vitet e fundit, ku Ramakrishna kishte marrė pjesė nė tė gjitha rastet, ndėrsa urdhri i Terezės nė asnjė.
Unė jam i ndegjegjshėm thotė Chatterjee - qė shumė lexues nuk do tė binden plotėsisht se murgeshat e Nėnė Terezes nuk i merrnin njerėzit nga rrugėt e Kalkutės pėr tu ndihmuar... Unė kam frikė se mė duhet tė dal me njė hamendje se sa njerėz ka marrė Nėnė Tereza nga rrugėt e Kalkutės pėr ti ndihmuar. Numri i dhėnė ėshtė i madh por asnjėherė i njėjtė: Nė dhjetor 1979 (kur mori ēmimin Nobėl nė Oslo), nė shtator 1978 , dhe nė shkurt 1973 (Konferenca Popillimi dhe Ekologjia Sydney; Njė zemėr plot dashuri, Nėnė Teresa, f.36) jep shifrėn nė 36.000, ndėrsa nė shkurt 1973 (Leximi i pėrditshėm me Nėnė Terezen) jep shiftėn 27.000... Njė keqinformim tjeter serioz ishte edhe loja me numrin e fėmijėve tė lindur mė pak nė Kalkutė, 61273 mė pak, si rezultat i kontraceptimit natyral qė ajo kishte aplikuar te tė varfėrit. Numri 61.273 u bė 13.4000 nė qershor tė vitit 1981 nė Washington DC. Njė vit mė pas (1982), gjatė intervistės me Ian Gall pėr TV Skocez, kur Gall e mbėrtheu me pytje lidhje me pikėpamjet e saj mbi ndalimin artificial tė mbetjes shtatzėnė dhe kundėrshimin ndaj abortit, ajo i doli me njė gėnjeshtė montruoze: Nė 10 vitet e fundit, ne kishim 1 milion bebe mė pak nė kalkutė (pėr shkak tė metodės sime). Gėnjeshtra e la pa fjalė Z. Gall. Kėto gėnjeshtra, i kishte spjeguar shumė mirė Sirio Milan nė vitin 1992, kur bėri njė libėr komik tė quajtur Nėnė Tereza Misionare e tė Pamundurės, dhe arsyetoj: kjo ėshtė lloji i gjėrave qė lexuesi pėlqen.
Nė njė pėrrallė (tjeter) tė treguar me mijėra herė (siē ajo qė tregohet prej biografes sė saj Franka Zambonini, njė gazetare dhe mike ngushtė e Nėnė Terezes) shkruhet: Projekti i parė i saj ishte njė shkollė dhe jo rastėsisht ajo kishte qenė mėsuese pėr rrafsh 20 vjetė. Ajo shkoj nė Motijheel, lagja e njerėzve tė varfėr pėrbri murit tė shkollės. Ajo mblodhi disa fėmijė sė bashku nė njė vend bosh, tė rrethuar nga kashta e kasolleve tė tė varfėrve. Atje nuk kishte tavolina, tabela shėnimi dhe shkumsa. Me ndihmen e njė njeriu qė rrinte kot, aty afėr, ajo pastroj token nga barėrat dhe duke pėrdorur njė shkop shkroj shkronjat e alfabetit tė bengalishtes nė tokė. Ajo e pėrfundoj mėsimin e saj duke recituar njė poezi dhe duke u lutur... . Ky tregim pėrballet me tregimet e Musait (a.s) qė i merrte urdhėrat e gdhendura nė gurė, por pėr shumė arsye nuk ka bazė pėr ta besuar, sepse banorėt e lagjes sė varfėr Motijheel janė kryesisht muslimanė Bihari dhe nuk flasin bengalisht, gjuha e tyre ėshtė urdishtja ose hinduishtja. Por mė e habitshme ėshtė ajo qė Nėtė Tereza nuk e njihte mirė kėtė gjuhė. Ajo vetėm kishte memorizuar fraza tė kėsaj gjuhe: Unė do tė lutem pėr ty dhe Vuajtjet ju ofrojnė me Jezu Krishtin...
Tė gjitha gazetet prestigjioze shkruanin se Nėnė Tereza jetonte nė lagjet e varfėra tė mbipopulluara tė Kalkutės. Vetėm Hello pėr ēudi ishte pak mė e saktė: Ndėrtesa Viktoriane katėrkatėshe ngjyrė gri, nė rrugėn 54 tė Lower Circular, ėshtė vendosur nė zemėr tė njė lagjeje tė varfėr tė Kalkutės nė njė rrugicė tė ngushtė me gurė e zhul
Mė 13 korrik 1977, nė Londėr ajo lėshoj njė gėnjeshtėr tjeter: Ne shpenzojmė 20.000 Rs. Nė njė javė vetėm pėre ushqim pėr 59 qendrat qė kemi nė Kalkutė . Kjo nuk ishte thjeshtė njė rrėshqitje gjuhe, pasi 59 qerndrat pėrsėriten: Ato (motrat) lėvizin nė tė gjithė qytetin, vetėm nė Kalkutė ne kemi 59 qendra, shtėpia pėr tė varfėrit qė janė duke vdekur, ėshtė njėra prej tyre . Nė kėtė kohė, Nėnė Tereza kishte 4 qendra nė Kalkutė ndėrsa aktualisht urdhėri i saj ka 8 qendra, pa numruar tre manastire tė grave nė qytetin e Kalkutės.
Pas ēmimit tė saj Nobėl Newsweek botoj njė artikull ku thuhej se ajo po bėnte vizita tė rregullta tek tė sėmurėt dhe tė varfėrit qė po vdisnin, ajo u lan trupat, pastron tualetet dhe u zbrazė oturtakėt. Boston Globe shtonte se ajo po ndėrtonte njė qendėr tjeter pėr tė sėmurėt me lebėr nė Kalkuta me paratė qė ajo fitoj nga ēmimi Nobel, qendėr qė kurrė nuk u ndėrtua.
Media shkon kudo pėr njė histori tė bujėshme. Gėnjeshtra dhe shpikja nga shtypi e televizioni eshtė bėrė njė gjė e pranueshme. Tereza e pranoj kėtė rrugė tė famėzimit, jo pėr pėrfitime personale, por pėr njė kauzė mė tė madhe, pėr tė pėrhapur mesazhin e mirėsisė sė Zotit... Kėtė e tregoj qartė miku i Nėnė Terezes, kėshilltari shpirtėrorė dhe biografi Atė Eduard Le Joly: Mediat janė propaganduesit mė tė mirė tė Nėnė Terezes qė shpėrndajnė idetė dhe idealet e saj ... Kur Le Joly, dėshironte tė ishte i pari tė shkruante njė libėr pėr Nėnė Terezen, ajo shpėrtheu: Bėje atė, bėje atė. Ne Jemi keqkuptuar, ne jemi keq pėrfaqėsuar, ne jemi keq referuar. Ne nuk jemi murgesha, ne nuk jemi doktorė, ne jemi mėsuese, ne nuk jemi punonjėse sociale, ne jemi fetare, ne jemi fetare, ne jemi fetare... . Peter Taylor, ish punonjės nė British Airways qė si i krishterė i devotshėm punoj nė shtėpinė e Nėnė Terezes pėr shumė vite, pėrshkroj eksperiencat e tij nė dokumentarin: Mother Teresa: Time for Change (Nėnė Tereza koha pėr ndryshim / 1997). Krahas spjegimit, ai paraqet edhe fotot ku duket njė djalosh me njė anė fėtyre tė skuqur nga tė goditurat qė i ishin bėrė. Vincenti - njė tjetri banor tė jetimores sė Terezes, kishte marrė njė plagė qelbėzimi pėr shkak se ishte lėnė njė kohė tė gjatė nėn ēarēaf tė ndotur nga urina dhe jashtqitja e tij. Dhe kur Z. Taylor i ishte ankuar njė motre murgeshė, ajo i kishte thėnė se Ky ėshtė vullneti i Zotit. Mė pas Vincenti vdiq. Gazetarja amerikane Mully Moore, qė mbuloi udhtimin e Klintonit (1996) pėr Washington Post, pa dashtje pėrmendi fėmijėt qė u vinte erė urinė nė jetimoren mė tė mirė qė kishte Nėnė Tereza nė Delhi .
Nė jetimoren e Terezės nė Bombei, Taylor tregon rastin e njė vajze tė vogėl, tė verbėr, qė quhej Minu. Pasi Taylor kishte gjetur njė trajtim falas mjeksor nė Angli, kurse vetė ai i kishte pėrgaditur asaj biletat dhe pasaportėn. Heren e parė nėna e madhe kishte refuzuar ti jap leje Minusė dhe kur Taylor kishte paraqitur kėrkesėn e dytė kjo humaniste e madhe refuzoj tė flasė me tė. Shkurt Minu mbeti e verbėr pėr tėrė jetėn!
Paul William Roberts, nė librin e tij tė kujtimeve pėrmendė vitin 1992 kur kishte shkuar nė Kalkutė pėr tė intervistuar Nėnė Terezen. Ndėrsa ishte duke pritur nė oborrin e shtėpisė, pa njė murgeshė qė pėrleshej me njė grua tė re, qė kishte mundėsi tė ishte ndonjė e konvertuar e re, qė po mėsonte tė lexonte Biblėn. Para se tė largohej, Z. Roberts e kishte pyetur njė vullnetare amerikane nėse ishte e zhgėnjyer. Ajo pėrdrodhi sytė, tundi koken, psherėtiu PO... Asnjė shenjtore Tereza... Ne duhet tė ndalohemi tė ngrituri njėri tjetrin nė piedestal... sepse vazhdojmė tė biem .
Sally Warner, njė vullnetare australiane, e cila punoj nė disa jetimore tė Nėnė Terezes, nė Madras kishte vėrejtur se murgeshat, pėr vete kishin njė kuzhinė tė ndarė nga ajo e fėmijėve ku punonte njė kuzhiniere me pėrvojė, ndėrkohė qė dieta e fėmijėve ishte me ushqime tė cilėsisė tė dobėt e tė pa mjaftueshme. Si zakonisht, edhe pėrkundėr donacioneve tė mėdha tė lodrave pėr fėmijė, ato zhdukeshin shpejt. Ajo pa pėrgjegjsen qė goditi fort dy punėtore sepse ata kuptonin vetėm gjuhėn e keqtrajtimit. Njė murgeshė theu njė lodėr nė kokėn e fėmijės qė quhej Carti. Njė lodėr tjeter u thye nė koken e njė gruaje qė punonte nė kuzhinė... Pėr Princy, njė vajzė 18 muajshe me qiellzė tė ēarė, as qė u shkonte nė mendje murgeshave se ajo duhej operuar... Me njė donacion boje nga kompania Berger Paints dhuratė enkas pėr tė lye dhomat e fėmijėve u lye kishėza dhe dhomat e murgeshave. Dhomat e fėmijėve qėllimisht liheshin tė palyera me qėllim qė ta shihnin gjendjen e mjerueshme donatorėt evropjanė... Kėshillat e shpeshta qė u jepshin vullnetarėve ishte qė tė mos u jepej gjė lypsarėve... Indianėt kishin mundėsi pėr tė ngrėnė mėngjes vetėm pasi ndiqnin meshėn...
Pozita e Misionares Nėna Terezė, nė teori dhe nė praktikė, ėshtė shtjelluar edhe nga intelektuali amerikan Christopher Hichens (botuar nė SHBA nė vitin 1995) . Nė dokumentarin Hells Angel (Engjėlli i Ferrit) Mary Loudon rrėfeu tregime tronditėse pėr neglizhimet qė bėheshin nė shtėpinė e Nėnė Terezes dhe tha se shtėpia pėr ata qė janė duke vdekur i kujtoj asaj skena nga kampet e koncentrimit tė nazistėve. Asaj nuk i bėhej vonė fare pėr tė varfėrit, por i konsideronte ata vetėm si njė mėnyrė qė tė arrinte pėrmbushjen e qėllimeve tė saj shpirtore... Hells Angel shkaktoj zhurmė jo vetėm nė Britani por edhe ne nivelin ndėrkombėtarė.
Misionarėt e bamirėsisė sė Terezės nuk shkuan pėr tė ndihmuar sa viktimat e tėrmetit tė 30 shtatorit 1993, nė Mahtashtrasė (Indi Prendimore), ku pati 8.000 vdekje dhe la tė pa strehė e tė pa pasuri rreth 5 milion tė tjerė. Ata nuk u dukėn as nė Uttakasht (Himalaje) pėr tė ndihmuar 1500 viktimat e tėrmetit tė 20 tetorit 1991.
Revista gjermane publikoj nje kritike shkatrruese ndaj punes se Nėnė Terezes, nė pervjetorin e parė tė vdekjes sė saj. Artikulli i quajtur Nėnė Tereza: Ku janė milionat e tua vuri ne dukje se organizata eshte ne thelb njė urdhėr fetarė qė nuk meriton te quhej njė fondacion bamirės... Asnjė protestė nga urdhėri i saj... .
Nė vigjlije tė Krishtlindjeve 1995, nė Mandibabwhalit jo larg nga Delhi, 1200 fėmijė po festonin fundin e semestrit te tyre shkollor, kur shpėrtheu njė zjarr nga i cili vdiqen 350 fėmijė dhe 50 tė rritur. Shteti i Haryanės deklaroj tre ditė zi shtetrore, tė gjithė qytetarėt ndihmuan me donacione, me ndihma mjeksore, dhurim gjaku, vetėm misionarėt e bamirėsisė sė Nėnės Terezė nuk u dukėn... ah, po, ata bėnė lutje specile pėr tė vdekurit nė meshėn e Krishtlindjeve! Ēfarė kontributi!?
John Unger, njė herė e njė kohė, President i Kėshillit Ndėrkombėtarė tė Zhvillimit tė Tregtisė pėr Virgjinian Prendimore mė 1990 punoj si vullnetarė nė Kalkutė. Njė ditė ai e shoqroj Nėnė Terezen nė njė vend ku ju paraqit njė grua me beben e saj dhe i tha murgeshės: Nėnė, nė fshatin tim kanė rėnė sėmundje vedekjeprurėse. A mund tė na ndihmosh? Nėnė Tereza ja largoj krahėt dhe i tha se ajo nuk mund ta ndihmonte pasi ishte njė person i vetėm!... E Qartė se sjellja e saj nuk pėrputhej me imazhin qė kishte ndėrtuar. Mė pas,, ajo i tha Ungerit se u lut pėr kėtė incident tėrė natėn dhe ai u impresionua shumė .
Mė 30 gusht 1996, Nė hyrje tė Shishu Bavan-it, njė grua (muslimane) shumė e varfėr po qante me dėnesė pse e kishte nxjerrė nga shtėpia i shoqi dhunues. Ajo kishte me vete vajzėn dhjetė muajshe, dhe vajzėn 2 vjeēe e ushqyer keq ishte shtri nė rrugė duke bėrtitur. Ajo luste murgeshat tu jepnin diēka tė hanė sė paku fėmijėve tė saj tė uritur, por rtefuzuan. Njė shitės lokal u dha bukė, ēaj e qumshtė. Pas dite njė grumbull i vogėl njerėzish ishin revoltuar kundėr murgeshave. Kur u pyet njė murgeshė (e bamirėses Terezė), pse nuk ju dha ndihma kėsaj gruaje tė mjerė, ajo tha qė pėr tė pasė ndihmėn e tyre tė mirėsisė ajo duhej tė hiqte dorė nga fėmijėt e vet. Mė qartė, ajo duhej tė firmoste formularin e heqjes dorė prej fėmijėve tė saj, qė sdo mend se fėmijėt do tė birėsoheshin nė kohen e duhur nė njė familje tė mirė katolike nė prendim (megjithėse murgesha nuk e tha kėtė) .
Mully More, e cila mbulonte udhėtimin e Clintonit mė 1995 pėr The Washington Post (20 mars 1995), me njė guxim tė madh ishte pak mė objektive: Nė jetimoren e Nėnė Terezes, foshnjat tė cilat normalisht nuk veshin asgjė veēse pelenave tė hodha pambuku tė cilat nuk shėrbenij tjeter veē pėr tė krijuar puērra dhe pėr tė sjedhur eren e keqe tė urinės, reklamuar veshjet e American Pampers. Ajo pati kritika tė mėdha
Mė 29 qershor tė vitit 1986, Nėnė Tereza kishte ardhur nė njė Hotel tė Miamit (Floridė) pėr tė folur kundėr abortit nė njė takim tė organizuar nga amerikanėt e pasur. Me qėllim qė tė marrė maksimumin e publicitetit, Tereza refuzoj tė hante mėngjes me mysafirėt e saj duke thėnė: Unė nuk e dua boLlekun tuaj, unė dua tė pėrjetoj eksperiencėn e tė dashuruarit, unė kam parė njerėz tė vdesin pėr njė gotė ujė Kėshtu ajo siguroj lajmin e gazetave tė nesėreme deri nė Angli: Tereza mospėrfilli kohen e ushqimit me tė pasurit . Por ama ajo kishte ardhur nė klasin e parė tė aeroplanit (pa pagesė) .
Nė Britani, Tereza u pėrball me kritika tė forta nė gazetėn The Observer me 3 gusht 1992 nga gazetarja Mary Loudon qė kishte punuar si gazetare nė shtėpinė e famshme tė tė varfėrve qė janė duke vdekur nė Kalkuta. Por artikulli kaloi pa u vėnė re nga media britanike. Ajo e akuzonte pėr neglizhim tė rėndė dhe pėrshkruante praktika tė tilla si larja me ujė tė ftoftė tė shiringave tė pėrdorura, etj.
Veē pėrmbytjeve tė vitit 1978, nė Bengalin Prendimorė, ishte edhe katastrova tjetėr pas Ciklonit dhe dallgėve tė baticės nė Andhra Pradesh mė 19 nėntor 1977, qė vrau mė shumė se 15.000 njerėz. Biografi, plot shkėlqim pėrshkruan ndihmen e madhe tė Nėnė Terezes me kėtė rast: Qindra trupa duheshin varrosur. Nėna u ul nė gjunjėt e saj dhe filloj tė lutej pėr viktimat, ndėrsa flakėt pėrpinin trupat e viktimave tė ciklonit...
Edhe pėr donacionet qė ajo tubonte janė tepėr tė dyshimta, por kurrė nuk i mjaftonin! Ish motra e urdhrit, Suzan Schields, konstatonte nė artikullin e saj me titull Shtėpia e iluzioneve e nėnė Terezės: Paratė vinin furishėm. Postjeri na i sillte letrat shpesh me thasė. Merrnim rregullisht ēeqe me nga 50 mijė dollarė e mė shumė. Mirėpo se ku mbeteshin ato, kėtė nuk e dinte Schields, ndėrkaq nė rrethanat jetėsore tė kursyera tė urdhrit nuk ndryshonte asgjė, drejtuesja e urdhrit fliste vendosmėrisht kundėr shpenzimit tė tė hollave pėr blerjen psh. tė aparaturave tė reja mjekėsore. Madje as edhe buka pėr tė varfrit e Bronxit nė Nju Jork, ku shėrbente Schields, nuk blihej. Sipas Schields, nė konton e urdhrit brenda njė viti ishin hedhur 50 milionė dollarė.
Zyrtarisht, fondacionet e misionareve tė bamirėsisė nuk ishin midis fondacioneve tė mėdha bamirėse tė Indisė. Llogaritė indiane tregojnė se gjatė viteve 1996-1997 ajo mori nga jashtė 3.5 milion dollarė, nė 1997-1998 mori 4 milion dhe nė vitin 1998-1999 mori rreth 7 milion dollarė amerikanė. Banka kryesore e urdhėrit tė Nėnė Terezes ishte Vatican Bank zyrtarisht i njohur si Instituti pėr punė fetare (IOR) qė u pėrfshi nė njė skandal tė madh nė vitet 1981-1982. Mė 1981 urdheri i terezes u bė ogjekt hetimesh nga autoritetet italiane. Ajo ishte njė prej 15 organiztash qė i pėrkisnin Vatikanit pėr tu hetuar. Njė punosnjės i nivelit tė lartė tė Vatikanit u arrestua nė aeroportin e Romės me njė sasi tė madhe parashė... Zyrtarisht, nė nėntor tė vitit 1981, Nėnė Tereza ishte nėn hetime ... Nuk duhet lėnė pa pėrmendė tė pėrjavshmen katolike Catholic Times me kritikat e saja kundėr investimeve tė fondacioneve bamirėse katolike qė merreshin me tregėti armėsh .
Mardhėnia e veēantė e Nėnė Terezes me Charles Keatikng , njė nga mashtruesit mė tė mėdhenj tė historisė dhe hajduti mė i madh nė historinė e SHBA-ve, ėshtė mjaft i njohur. Ajo mori prej tij donacionin e sė paku 1 milion e 250 dollarėsh . Kur u arrestua Z. Keating, Nėnė Tereza i kėrkoj gjykatės tė falte hajnin: bėnin ashtu si Jezusi do tė bėnte nė njė rrethanė tė tillė. Pas dėnimit dhe burgosjes sė Z. Keating-ut, pėrfaqsuesi ligjorė i Kontesė sė Los Angeles-it Z. Paul W. Turley, i shkroi Nenė Terezes: ... Jezusi menjėherė dhe pa hezituar do ta kthente pronėn e vjedhur tek pronari i saj i vėrtetė. Ti duhet tė bėsh tė njėjtėn gjė. Ty tė janė dhėnė para nga Charles Keating pėr tė cilat ėshtė dėnuar pėr vjedhje e mashtrim. Mos i lejo ati privilegjin qė ai dėshiron. Mos i mbaj paratė. Kthejua ato aryre tė cilėt punuan pėr to dhe i fituan me djersė. Nėse ti kontakton me mua unė do tė lidhė direkt me pronarėt e vėrtetė tė parave qė po zotron tani . Z. Turley nuk mori pėrgjigje, por kthimi i pjesės sė mbetur tė parave tė vjedhura ishte ankthi mė i keq pėr shenjtoren e gjallė .
Nėnė Tereza gjithashtu akuzohet se ka marrė para donacioni edh prej publicistit anglez Robert Maxwell, i cili akuzohet per grabitje tė 450 milion funtave angleze, prej tė punėuarve tė tij, konkretisht prej fondit pėr pensionimin e tyre .
Nė qershor 1981, Tereza mori medaljen e Discovery nga Marquette University (Milwaukee) qė u shoqrua me njė donacion prej 150 mijė dollarėsh. Nė qershor 1982, njė grua nga Toronto la testament 165 dillarė. Tė njėjtin muaj, populli nė Albertė tė Kanadasė i dha asaj njė donacion prej 935 dollarėsh amerikanė. Asnjė prej kėtyre donacioneve asnjėherė nuk erdhen nė Indi. As ēka ngjau me 50 mijė dollarėt qė Jaser Arafati ja dha asaj nė Kalkutė mė 1990, nuk dihet ...
Aropup Chatrterjee, Mother Theresa ..., vep. Cit.f.270
Catholic Times, 18 maj 1997, sipas Aropup Chatrterjee, Mother Theresa ..., vep. Cit.f.271
Njėrit nga luftėtarėt mė prominentė tė Amerikės kundėr pornografisė. Pėr shkak tė rolit qė pati ai nė skandalin financiar Savings & Loan, u dėnua me 12 vjet burg.
http://home.snu.edu/~dwilliam/f97pro...esaCritics.htm
Cristopher Hitchens: Missionary Position, Verso 1995, f.67) (Aropup Chatrterjee, po aty f.273
Aropup Chatrterjee, Mother Theresa ..., vep. Cit.f.247
http://en.wikipedia.org/wiki/User:Ap..._Mother_Teresa
Aropup Chatrterjee, Mother Theresa ..., vep. Cit.f.275
Krijoni Kontakt