Monedha te vjetra

[fegi]

Monedha te Perandorit IliR Justiniant I

[fegi]

Plaqkitesit banda Libiane vodhi nje koleksion teper te qmuar prej ari,monedha argjendi qe besohet i perkete kohese se Aleksandrit te Madhe.
perbane mese 7.700 monedha te ndryshme.Vlera e sendeve te vjedhura esht veshtire te vlersohet, por nje monedhe te Cartagjenes(Carthage)u shite kohete e fundit ne nje ankand te Paris per me shume se 300.000 evro.
Vjedhja esht kryer nga shpimet neper tavan,ne Banken Kombetare te Bengazi aty ndodhet dhe konsiderohet nje nga vendi me i madhe i Historise se Arkeologjis.
Edhe pse ishte menduar fillimishit se grabitja eshte lidhur me levizjen per qlirimin e Libise nga Gadafi, tani esht qarte se grupi i ishte i organizuar dhe e dine se qfar per te vjedhur.
Perveq Monedhave,ishin vjedhur disa objekte te tjera si figurina, qelqi bronzi dhe filidishi, dhe bizhuteri dhe medalione.
Nje fshatar i cili u mundua te kalonte ne nje kanal porti per ne Egjipt u perpoqe ti trafikoj 503 monedha dhe nje statue ari por ende nuk eshte gjeture.
-Nje argjendi i vjedhur

[fegi]

Monedha nga Kreta u shit me qmime 300. 000 Evro.
Ne Ankandin e mbajtur ne kete jave ne Londer.Numizmatika specialisti Morton&Eden kane arritur disa rezulltate te pabesueshme.
Qmimi me i larte e arritur monedha nga Kreta e viteve 330-270 pes.
Me pamjen e perparme tregon nje dashnore njeri e qujatura Evropa te Perendis Zeuse, gjysme lakuriqe e kthyer kah druri me trashesi ne forme te kokes se demit.Me doren e djathte mbane nje vel mbi koken e tij,ndersa ne krahun e majte mbane shqiponje me krahe te zgjeruar.
Ana tjeter e monedhes shihet paraqet Demin(ose lop nuke shihet mir por supozojme sipase kultures sadopake eshte dem)e cila e ka kthyer koken per ti larguar insektet, jane te njohura tri monedha te Goryne, por njera nga keto eshe me e mira e cila paraqet Evropen dhe Zeusin si dy simbole te ndryshme,shqiponjen dhe demi.

[fegi]

Arkeologet izraelite kane thene te merkuren se kane zbuluar monedha antike, te cilat permbysin besimet e kahershme rreth origjines se Murit Perendimor te Jerusalemit, njerit prej vendeve me te shenjta te judaizmit.
Per shekuj me radhe, shumica menduan se muri ishte ndertuar nga Mbreti Herod - po ashtu famekeq, bazuar ne traditat e krishtera, per perpjekjet e tij te ndjekjes se Jezusit foshnje, sipas rrefimit origjinal te Krishtlindjeve. Por arkeologet tani thone se i kane gjetur monedhat te “varrosura” nen themelet e murit, te ngritur 20 vjet pas vdekjes se Mbretit Herod ne shekullin IV para Krishtit, duke deshmuar keshtu se struktura ishte perfunduar nga trashegimtaret e tij.

Me gjersisht Linku.http://www.archaeologydaily.com/news...Jerusalem.html

http://www.archaeologydaily.com/news...ple-walls.html

[fegi]

1.Monedhe romake e Perendeshes romake Junes
.http://img703.imageshack.us/img703/710/mondheejunes.jpg
Juno (shqiptimi Latin: [Ju nuk ː ː] ) është një perëndeshë e lashtë romake , mbrojtës dhe këshilltar të veçantë të shtetit. Ajo është një vajzë e Saturni dhe motra (por edhe gruaja) e zotit Jupiteri dhe nënën e Marsit dhe Vulcanit . Juno eshte përkujdesure per gratë e Romës. [1] ekuivalenti i saj është Hera greke
Në kreun e panteonin e hershme romake ishin treshe Jupiteri, Marsi, dhe Quirinus (priftërinjtë tre të cilit, ose flamens, ishin të rendit më të lartë), dhe Janus dhe Vesta. Këto perëndi në kohët e hershme kishte individualitet pak, dhe historitë e tyre personale mungonte martesat dhe genealogies.
2.Monedhe romake
Roman Republic JUNO VIRGIN TEST 64BC
3.Monedhe e Vatikanit te vitit 1963 me Pamje te Junes

[fegi]

Monedha te fisit Deron-i ne Paeoni
mese 25 monedha argjendi jane gjetur ne Vranje
njera nga monedhat shifet nje kalorse mbi kale dhe nje shtaze e vogel(dhelper ose qene)ne anen tjeter gjindet emri Aleksander
Monedhë, e cila ndryshonte nga të tjerët, në sajë të mbishkrim në të kundërt është shumë më e lehtë te indetifikohet si monedhe e Alexander I (495-452 pes), sundimtari i Maqedonisë së lashtë.
Rreth fisit Deron din shumë pak. Ekspertët që merren me këto çështje kanë mendime kontradiktore mbi përkatësinë etnike dhe territorin që ata kane banuara
Per keto monedha shumë pak jane pajtimit - se këto para u riformuar në fund të shek.VI dhe fillimin e shekullit V pes. Nëse marrim parasysh faktin se para , në përgjithësi, së pari u shfaq në gjysmën e parë të shek shtatë në Lidia, dhe disa qytete Jon, atëherë monedhat e fisit Deron këto para i përkasin monedhës më të vjetra në botë.Perendia e sherimit te Maqidonasit ishte Daron.
Mendimet rrethe prejardhjes se Fist Deron Derrones (ΔΕΡΡΟΝΙΚΟΝ) ne Paeoni
specialist Greke thojne jane maqidonas te lashte.
Bugaret thojne jane fise Thrake
Me gjersisht Linku.http://www.sgi.co.rs/html/004/00412.html

http://img46.imageshack.us/img46/8313/deroni6789.jpg

[fegi]

500 monedhat e Hoxharës, çmimi sot?!Nga studimi numizmatik rezulton se ky thesar është me monedha republikane, pra romak, ndër të cilat më e vjetra i takon vitit 199 p.e.r, kurse më e reja vitit 111 po p.e.r. Pra, ka mundësi që ky të jetë viti i fshehjes. Zakonisht, thesaret fshiheshin në kohë turbullirash. Atëherë nuk kishte banka dhe ruajtja më e mirë, qoftë edhe nga dajaku, ishte nëntoka, nuk kishte mundësi tjetër. Mirëpo burimet antike të asaj kohe nuk përmendin ngjarje të tilla, që do të detyronin pronarët të fshihnin pasuritë. Tjetër duhet të ketë qenë arsyeja. Mirëpo, çfarë? Një variant të kujdesshëm e jep numizmatja Shpresa Gjongecaj, që edhe e studioi historikisht thesarin

Historia e thesarit të Hoxharës: Zbulimi

Vetë emri tregon origjinën. Historia e zbulimit të këtij thesari është një shembull i përsosur i rastësisë. Ndodhi në vitin 1979. Në një variant e tregojnë kështu.

Dy djem nga Hoxhara, në mos gaboj nxënës të klasës së shtatë, si shpëtuan nga telashet e mësimit, po ktheheshin nga shkolla në shtëpi. Rrugës qëndruan dhe u ulën për kot në dheun e hedhur të kanalit vaditës "Naum Panxhi" që kalonte aty. Filloi biseda djaloshare, pa temë. Nganjëherë bëhet më e këndshme kur shoqërohet me veprime të kota, që, me sa duket, shfrejnë energjitë. Ata morën nga dheu gurë të vegjël dhe filluan të gjuanin në faqen përballë, ndonja pesë metra larg. Pastaj gjetën një shenjë, një copë qeramike të përkulur si bark ene. Në ato anë njerëzit janë mësuar me qeramika të shpërndara, thërrime të mbetura nga Apolonia dhe nuk u bëjnë fare përshtypje. Filluan ta gjuanin. Gjuaj e gjuaj dhe ja që një gur goditi qeramikën. Ajo u thye. Nga vendi i thyer, si nga një rezervuar i çarë, u derdhën menjëherë e ranë në ujë monedha të shumta argjendi. Fati, se ndoshta me kohë mund të kishin përfunduar në rrjedhën e kanalit dhe të ishin zhdukur përgjithmonë. Në ato kohëra nuk mendonte njeri për të parë anash tinëzisht e të fuste në xhepa pasurinë e papritur. Ata i mblodhën monedhat dhe i dorëzuan në Apoloni. Gjesti pasuroi arkeologjinë. Po atë ditë arkeologët shkuan në bregun e kanalit për të shqyrtuar gjendjen e për të mbledhur të mbeturat. U bënë 562 copë. Pesëdhjetë metra më tej ishin themelet e një ndërtese. Po çfarë? Nuk u përcaktua dot kurrë.

Me sa duket, edhe kujtesa, edhe përshkrimet e ngjarjeve janë si ameba, ato ndryshojnë formë. Disa ditë më parë, mësova një variant disi më ndryshe. Ata ishin pesë apo gjashtë kalamaj që po laheshin në kanalin vaditës, të bollshëm me ujë. Befas vunë re në skarpatin e gërryer nga rrjedha një enë qeramike. E morën, e panë të mbushur me baltë, por nuk po e zbraznin dot. Atëherë e thyen duke e përplasur në një gur. Ranë monedhat. Disa i mori rrjedha. Të tjerat u dorëzuan apo përfunduan nëpër shtëpi. Mbas ngjarjes ishin arkeologët ata që mblodhën sa mundën, duke kërkuar edhe nëpër familjet aty.

Restaurimi

Në vitin 1988, monedhat i sollën në laboratorin tonë për t'i restauruar. Ç"të shikoje! Vetëm një pjesë e tyre mund të dalloheshin. Të tjerat ishin një masë korrozioni, balte e smërçi, një konglomerat amorf, pelerinë që pështillte e ruante si edhe thesarin, një sekret të lashtë monetar.

Analizat me rreze X që u bënë në Institutin e Fizikës Bërthamore, treguan se masa kryesore e prishjes ishte bromuri i argjendit. Ajo zonë e Apolonisë ka shumë brom. Ky brom është belaja më e madhe për argjendaritë e zbuluara përreth Apolonisë. Kur gjen kondita të përshtatshme, u bën hatanë objekteve. Kështu kishte ndodhur edhe në këtë rast. Dhe hajde e hiqe, se është tepër i qëndrueshëm kimikisht! Çfarë nuk përdorëm! Si përfundim, zbatuam një metodë që është përdorur në Australi për restaurimin e një thesari gjigand të gjetur në një anije të mbytur.

Puna zgjati pesë muaj. I gjithë qëllimi ishte që të rikthenim në argjend atë pjesë që ishte korroduar. Ia arritëm, megjithëse jo shumë i fortë, por më tepër si një masë e shkrifët që ruante shenjat dalluese të monedhës.

Enigma mbetet enigmë

Tek vrojtonim sipërfaqen e monedhave në stereo-mikroskop, në njërën prej tyre gjetëm të gërvishtur fjalën ΦIΛI. ΦIΛI? Ka qenë zakon që pronarët e thesarit të shkruanin emrin e tyre në një monedhë. Pra, ΦΙΛΙ ishte pronari. Gati dy kilogramë argjend! Dhe kur është në formë monedhash, ka më shumë vlerë! Kush ishte ky dhe kur u fsheh thesari? Pse?

Le të mundohemi të hamendësojmë, por vetëm me një konditë: konkluzioni ynë nuk e kufizon imagjinatën e askujt për të përfytyruar variantin e fantazisë së vet.

Nga studimi numizmatik rezulton se ky thesar është me monedha republikane, pra romak, ndër të cilat më e vjetra i takon vitit 199 p.e.r, kurse më e reja vitit 111 po p.e.r. Pra, ka mundësi që ky të jetë viti i fshehjes. Zakonisht thesaret fshiheshin në kohë turbullirash. Atëherë nuk kishte banka dhe ruajtja më e mirë, qoftë edhe nga dajaku, ishte nëntoka, nuk kishte mundësi tjetër. Mirëpo burimet antike të asaj kohe nuk përmendin ngjarje të tilla, që do të detyronin pronarët të fshihnin pasuritë. Tjetër duhet të ketë qenë arsyeja. Mirëpo, çfarë?

Një variant të kujdesshëm e jep numizmatja Shpresa Gjongecaj, e cila edhe e studioi historikisht thesarin. Po e citoj: "Siç duket, pronari i këtij thesari mund të ketë qenë një tregtar ose kalimtar romak, i cili, për rrethana të panjohura, është detyruar ta fshehë atë në tokë". (Marrë nga "Thesari i Hoxharës", Iliria 2-1990, faqe 208.).

Po emri ΦΙΛΙ? Të gjitha shkrimet në monedha janë me germa latine. Atëherë, çfarë deshi emri në greqisht? Nga ka qenë pronari? Ishte tregtar apo grabitës? Dhe i ndjekur nga të vjedhurit u detyrua ta fuste në një qyp thesarin e ta groposte pesëdhjetë metra larg asaj shtëpisë ku ai mund të ketë bujtur? Kjo ndodhi plot 2111 vjet më parë. Pastaj, ai vdiq ose e vranë dhe si të gjithë pronarët e thesareve të fshehura në tokë, nuk arriti ta gëzonte atë. Kjo po, është fare e sigurt.

Vlera historike e thesarit

Ndonëse thesari përbëhet nga 562 monedha, u studiuan vetëm 552. Dhjetë prej tyre ishin kaq të dëmtuara, sa nuk lexoheshin dot. Dy monedha ishin subarate, pra të lara me argjend, njëra përzierje argjend-bakër, kurse të gjitha të tjerat prej argjendi të pastër.

"Të gjitha monedhat, - shkruan Shpresa Gjongecaj, - janë të tipit denar. Pjesa më e madhe e denarëve romakë të këtij thesari janë prerë në punishten shtetërore të Romës (543 copë), ndërsa 8 copë janë prerë në punishten e kolonisë romake Narbo. Të gjitha monedhat e kësaj punishteje përfaqësojnë denarët serrati, prerjet më të hershme të të cilave janë të lidhura me aktivitetin monetar të saj".

Na duhet të japim disa shpjegime. Narbo ka qenë një koloni romake në Azi. Denarët kanë qenë monedhat romake. Denarët serrate kanë qenë paret të zbukuruara anash me dhëmbëza.

Në lashtësi ka qenë rregull që në monedha të shkruhej edhe emri i nëpunësit të ngarkuar me kontrollin monetar. Pra, ishte si të thuash pak a shumë njëlloj si guvernatori i bankës sot. Mirëpo jo gjithmonë ndodhte kështu. Në thesarin e Hoxharës ka 36 copë monedha pa emër nëpunësi e në të tilla raste ato quhen anonime, megjithëse të njëkohshme me ato të tjerat.

Konceptimi i monedhave është bazuar në mitologjinë greke apo në transformimet e saj në variantin romak. Më poshtë do të jepen disa hollësi të shenjave të monedhave, të domosdoshme për studimin numizmatik, por me siguri të mërzitshme për lexuesin e zakonshëm, i cili mund të lërë pa lexuar të dy paragrafët e mëposhtëm.

Në faqen e 446 monedhave dallohet koka e Romës, e stampuar shumë bukur; gjashtë raste të tjera paraqesin kokën e Janusit ose Zeusi, sipas mitologjisë greke, të Herkulit ose Herakliu, sipas mitologjisë greke, të Apolonit, të një të riu dhe në dy copë atë të Marsit.

Në shpinë dallohen herë-herë vëllezërit dioskurë, Kastori dhe Poluksi, pra vëllezërit e Helenës dhe Klitemnestrës; Diana, sinonimi romak i Demetrës greke; Viktoria romake ose Nikea greke e hipur në karrocë të tërhequr nga kuajt, me palmën në njërën dorë dhe me frerin në tjetrën; Jupiteri, në kuadrigë, kuadriga është karroca me katër rrota, të tërhequr nga katër kuaj, me skeptrin në njërën dorë dhe kamxhikun në tjetrën; Juna e ideuar në bazë të Herës, në karrocën e saj të tërhequr nga katër kuaj, me kurorën e fitores dhe skeptrin; Luna, Hëna, me bigë, që është karrocë me dy rrota; Juna Caprotina; Marsi me kuadrigë; ujkonja e famshme romake, duke ushqyer binjakët; Apoloni në kuadrigë me harkun dhe shigjetën; Perëndia e Diellit me kurorën e rrezeve me kamxhik në njërën dorë dhe frerin e kuajve në tjetrën (perëndia e diellit dilte në lindje me një karrocë të artë); ndonjë kolonë spirale me statujë mbi të, herë-herë zbukuruar me luanë ose kambana; mburoja maqedonase; skena e përleshjes së dy kalorësve me shpatë e me heshtë; Libertas, Liria, e kurorëzuar nga Viktoria, Fitorja; Roma në këmbë, që mban një skeptër në dorë, duke i vënë kurorë trofesë së armatosur me mburojë e trumbetë galike; një djalosh lakuriq i hipur në kuadrigë e që hedh heshtën; një kalorës që vrapon, duke mbajtur në njërën dorë një shpatë dhe në tjetrën kokën e një barbari; përleshje gladiatorësh; skemë votimi; skulpturë kalorsiake etj. Nuk mungojnë variante në nëngrupet e ndryshme.

Duke e mbyllur këtë pjesë të shkrimit për vlerën historike do të ishte e domosdoshme të citojmë edhe një herë numizmaten Shpresa Gjongecaj:

"Thesari i Hoxharës i përbërë nga monedha republikane romake, pa asnjë drahme ilire, është një zbulim i rrallë në territorin tonë ose, siç mund të thuhet, një ratësi. Rreth viteve 100 p.e.r, kur ka shumë të ngjarë të jetë fshehur thesari, drahma ilire kishte fituar një rëndësi të madhe në qarkullimin monetar jo vetëm në tregun e brendshëm, por edhe në pjesën veriore dhe lindore të Ballkanit. Për këtë arsye mendojmë se ky thesar nuk pasqyron në mënyrë reale qarkullimin monetar në vend në këtë kohë, përderisa në të mungojnë monedhat e prera nga punishtet e Dyrrahut e të Apolonisë në afërsi të së cilës është gjetur ky thesar". Drahmet janë paret.

Disa pyetje kureshtare

E para: A është vjedhur gjë? Kjo merr përgjigjen: Absolutisht jo!

E dyta: Si ruhet? Përgjigjja: Shumë mirë. Secila monedhë është fotografuar, inventarizuar, regjistruar dhe të gjitha pastaj janë vendosur në tabaka plastike me foleza pelushi, ku në secilën folezë është vendosur një monedhë. Tabakatë janë futur në kasaforta hekuri të trashë në mjedise të mbyllura me dyer të blinduara e që vëzhgohen pa pushim nga kamera të lidhura me policinë. Jashtë rrinë rojat.

E treta: sa kushton ky thesar? Natyrisht që vlerën më reale të momentit e jep ankandi. Megjithatë, mund ta japim një çmim të përafërt: jo më pak se 3000000 lekë.
linku .http://www.google.se/url?sa=t&rct=j&...F2zir8x6wxnajQ

[fegi]

http://img851.imageshack.us/img851/2...1111218591.jpg


Çfarë pëshpëritin monedhat e vjetra nëpër trojet bullgare

Me 40 000 monumentet e saj arkeologjike Bullgaria është ndër vendet më të pasura me trashëgimi të vlefshme kulturore në Evropë, pohon studimi i UNESCO-s, i bërë gjatë gjysmës së dytë të shekullit të kaluar. Që atëherë thellësitë e tokës vazhdojnë të na befasojnë me zbulime të reja.

Le të rikujtojmë se në trojet bullgare është zbuluar ari i përpunuar më i vjetër në botë – në nekropolin e Varnës nga mijëvjeçari i pestë para Krishtit. Prapë në Bullgari arkeologët gjetën thesaret më të pasura të enëve të arta të përpunuara nga trakët – fiset më të hershme që kanë populluar tokat tona. Në territorin tonë është gjetur dhe thesari më i madh prej monedhash – thesari i Devnjës. Për shkak të gjendjes së tyre specifike në udhëkryqin midis Evropës dhe Azisë, trojet bullgare janë shumë të pasura me monedha të lashta jo vetëm si sasi, por gjithashtu si shumëllojshmëri e prejardhjes dhe epokave, gjatë të cilave janë krijuar. Këtë e tregoi për Radio Bullgarinë Nikolaj Markov, doktor i shkencave historike dhe bashkëpunëtor në Muzeun Kombëtar të Historisë. Nga ai mësuam se monedhat më të hershme që janë zbuluar në trojet tona datohen gjysmë shekull pas fillimit të prerjes së monedhave në botë, djepi i së cilës konsiderohet Lidia e lashtë, sot në Turqinë lindore. Nga monedhat, nga përbërja e tyre dhe imazhet mbi to mësojmë shumë për marrëdhëniet ekonomike dhe sociale në shoqëri të ndryshme historike. Monedhat e para janë bërë nga aliazhi i natyrshëm i arit dhe argjendit. Dy metalet fisnike u bënë baza e prerjes së monedhave. “Në Bullgari nuk janë gjetur monedha nga epoka më e hershme e prerjes së monedhave në Lidi, por janë gjetur disa monedha nga fillimi i shekullit VI para Krishtit” – saktëson dr. Markov.

Në trojet tona gjenden shumë monedha trake. Mbi to janë pikturuar portretet e mbretërve të epokës përkatëse. “Monedhat trake japin mundësi të shohim portrete reale, thotë dr. Markov. – Mbi monedhat e atëhershme greke nuk ka portrete. Shkaku është vendi i veçantë i mbretërve trakë në shoqëri. Në fakt mbreti ishte një qenie në kufirin midis hyjnive dhe njerëzve. Ai ishte gjysmë hyjni. Ndoshta ky është shkaku që mbi dhjetëra emisione monedhash të shfaqen portretet e mbretërve trakë.”

Nga monedhat mësojmë se falsifikuesit e parë u shfaqën qysh në agimin e prerjes së monedhave. Në Ballkan janë gjetur mjaft emisione të tilla. “Një shembull janë emisionet e monedhave të keltëve, rrëfen dr. Nikolaj Markov. – Këto fise gjermane erdhën në Ballkan në fillim të shekullit III para Krishtit. Sipas një teorie, fisi i serdëve, të cilët ia dhanë emrin qytetit Serdika, kryeqyteti i sotëm Sofje, ishin me prejardhje kelte. Keltët imitonin monedhat e Aleksandrit të Maqedonisë. Imitacionet ishin më të lehta dhe me imazhe primitive. Por me sa duket këto monedha të falsifikuara qarkullonin, sepse nuk janë të rralla fare. Është e mundur që një pjesë prej tyre të jenë punuar në trojet bullgare.”

Por zbulimet më të pasura të monedhave në territorin bullgar janë nga koha e Perandorisë Romake. “Natyrisht nga kjo epokë kemi më shumë monedha. Veçanërisht nga koha e inkursioneve të barbarëve, kur njerëzit filluan të fshihnin pasuritë e tyre – shpjegon historiani Nikolaj Markov. Nën presionin e sulmeve barbare fshihja e monedhave përsëritej shumë herë, në vazhdim të disa shekujve. Si rezultat nga mesi i shekullit III deri në shekullin VII kemi gjetur shumë thesare prej monedhash. Thesari më i madh është ai i Devnjës, i cili u gjet gjatë vitit 1934. Bëhet fjalë për dy enë të mëdha prej deltine – njëra ishte plot me monedha, tjetra deri në tri të katërta të vëllimit të saj. Sasia e monedhave është kaq e madhe sa deri më sot nuk dihet numri i tyre i saktë. Disa prej tyre u vodhën, por shumica ruhen në fondin e Muzeut Arkeologjik në Sofje. Ka një hipotezë se kjo është një arkë e ushtrisë romake. Ajo është e pranueshme nga pikëpamja e karakterit të këtij thesari – qindra mijë monedha të argjendta.”


Thesaret familjare ishin me monedha të arta më të shtrenjta, dhe jo të argjendta, sepse kështu ishin më kompakte. Një periudhë interesante është Mesjeta e hershme në Bullgari – nga kjo periudhë nuk janë zbuluar shumë monedha, sepse pagimi me para nuk ishte shumë i zhvilluar. Për këtë shkak, kur në vitin 1018 Bullgaria u pushtua nga Bizanti, perandori Vasilij II urdhëroi që tatimet të mblidheshin jo me para, kurse në natyrë. Monedhat e para, për të cilat mund të pohohet me siguri se janë bullgare, janë monedhat e mbretit Ivan Asen, d.m.th. nga gjyma e parë e shekullit XIII. Mbi monedhat mesjetare vihej imazhi i mbretit përkatës, por këto imazhe nuk janë portrete, kurse më tepër shenja simbolike të pushtetit.

“Më shumë kërkohej skematizmi i imazhit dhe jo individualizimi i portretit – shpjegon historiani Nikolaj Markov. – Mbi të gjitha monedhat mund të shohim mbretin bullgar me të gjitha shenjat e pushtetit – kurorë, skeptër e kështu me radhë. Rreth imazhit të mbretit shkruhej emri i tij.”

Nga kohët e lashta deri në Mesjetë imazhi i sunduesit përkatës mbi monedhë ishte një garanci për autenticitetin e shenjës monetare. Shumë të pasura janë zbulimet e monedhave nga koha e Perandorisë Osmane. Kjo periudhë karakterizohet dhe me shumëllojshmërinë e monedhave, sepse atëherë qarkullonin çfarëdolloj monedhash nga tërë bota. Kështu arkeologët bullgarë jo një herë kanë gjetur dhe monedha nga Bota e Re – Peruja, Meksika.

Përgatiti në shqip: Ekaterina Tarpomanova
Fotografi: Veneta Pavllova

[fegi]

Mbi monedhën e dikurshme turke, të quajtur akçe ose asprë.
Akçe ishte njësia monetare më e vogël e perandorisë osmane, për disa shekuj. Monedha në fjalë ishte e vogël dhe prej argjendi. Ajo filloi të qarkullojë aty nga viti 1328, gjatë sundimit të sulltanit Orhani (1326-1359) dhe vazhdoi deri në fund të shek. 17-të.
Cilësia dhe vlera e akçes ka ndryshuar gjatë kohëve. Në shek. 17 ajo ra tërësisht si për nga cilësia ashtu dhe për nga vlera e saj. Konkretisht: në vitin 1431 një dukat i Venedikut vlente 35 akçe, më 1510 vlente 54 akçe, më 1590 vlente 120 akçe. Në kohën e Sulltan Ibrahimit (1640-1648) akçes i ra vlera edhe më tepër, kështu një grosh vlente 125, kurse një dukat 250 akçe. Në Evropë akçeja njihet me emrin aspra ose aspër nga gr. aspro = e bardhë, (po ashtu, turq. akçe, nga turq. ak “i bardhë” + sufiksin e turq. -çe).
Për nga ana cilësore akçeja pati këto ndryshime. Pesha e saj fillimisht (1326 – 1431) ishte stabël, pra 1,15 – 120 gr. argjënd, në kohën e sulltan Muhametit të 2-të, deri më 1481, u zhvlerësua dhe pesha e një akçeje ish, 0.75 gr. argjënd. Më 1580 pesha e saj arriti në 0.3 gr. ndërsa më 1624 një akçe peshonte 0.13 gr. pra nëntë herë më pak se në çastet kur ajo qarkulloi për herë të parë.

[fegi]

Monedha e parë që përmban emrin ALBANIA

Bajram PeÇi

Eshtë prerje e Republikës së Venedikut, e përdorur në shekullin XVII e XVIII. Monedha, aliazh bakri, me diametër 28 mm, në një anë të saj ka të shkruar DALMA. ET ALBAN. Në anën tjetër SAN.MARC.VEN. Pra, kemi të bëjmë me monedha veneciane që përdoreshin në gjerdanin e qyteteve të bregut lindor të Adriatikut, disa prej tyre nën pushtimin turk, por nën pushtetin tregtar të Republikës së Venedikut, si portet e lira dalmatine Spalato, Raguza, Kotorr dhe ato shqiptare si Ulqin, Shkodër, Durrës,. Prerjet e monedhave Venedikase me emërtimin Dalmaci-Albania, përdorim kanë patur sidomos në territorin që Republika e quante "Shqipëria Venedikase", me të cilën identifikonte rajonin e Grykave të Kotorrit, rajon i cili u kishte shpëtuar kufizimeve venedikase për lundrimin, sepse aty ajo merrte një numur të madh detarësh, kapitenësh dhe armatorësh. Sulltani e kishte detyruar Republikën që të paguante një haraç prej 300.000 dukatash ari në vit, për të ruajtur e zhvilluar veprimtarinë në vendet jetësore të bregdetit Adriatik. Të nesërmen e betejës së Lepantos, në 1573-shin, nga Venediku dhe sulltani Selim II u nënshkrua traktati i paqes, ku parashikohej lëvizja e tregtia e lirë. Shqiptarët janë të vendosur në pika kyçe të detarisë e të tregtisë. Në historinë Dalmate, burimet Raguziane pohojnë se në vitin 1423, Grykat e Kotorrit të Epërm zotroheshin nga Shqiptarët. Qyteti i Raguzës popullohej nga një shumicë banorësh me origjinë sllave,Shqiptare e Italiane(Borgo Erizzo- Arbanasi). Në vitin 1716, Venediku, me përjashtim të Raguzës, mban të pushtuar tërë bregun Dalmat. Republika i kontrollon emëtimet e monedhave nëpërmjet bankave që ka themeluar, Banka e Rialtos dhe Banka Giro. Njëra nga këto dy banka ka prerë monedhat, për përdorim në territoret e Dalmacisë e Albanisë, e qarkulluar deri në fund të dominium maris. Monedhat, ku për herë të parë shfaqet emri perëndimor i vëndit tonë, njihet nga 6 dekrete të Senatit të Venedikut për emëtimin e monedhave DALMACIA Et ALBANIA.Më 1626, monedha bakri 1 Sold dhe 6 Bagatini; më 1684, monedha bakri 2 Soldi; më 1687 monedha argjendi me vlerë 4 e 8 Soldi dhe 20 Lireta; më 1724 dhe 1796, monedha bakri 1 e 2 Soldi; më 1700 , monedha "Luani i Argjendë", 10, 20, 40 e 80 soldi. Qarkullimi i këtyre monedhave dhe heqja nga përdorimi, duhej të merrte fund, kur Traktati i Campo Formios, nën diktatin e ushtrive Bonapartiste, zhdukte nga harta politike një nga republikat më të vjetra të botës. Por përdorimi i tyre zgjati deri në vitin 1806, kur francezët hynë në truallin e Republikës së Raguzës. Tashmë kjo monedhë u përket koleksioneve të numismatve Shqiptarë, Italjanë, Kroatë e Malazes.

Nisur nga parimi se "Shteti fillon nga posta dhe Banka",është vërtet e habitshme që të priten e të qarkullojnë për mëse 200 vjet, monedha me emrin e vëndit tonë, i cili ndodhej nën pushtimin turk. Veçoria e kësaj dukurie merr formë dhe bëhet bindëse kur sheh se në mesjetë, nga vitet pesëqind deri në fillimet e tetëqindës Shqipëria ndahej në tre pjesë- në Shqipërinë e zotruar nga venedikasit, në Shqipërinë e sunduar nga turqit dhe në Shqipërinë e sunduar nga vetë Shqiptarët ( territore të jugut Shqiptar, kryesisht Labëria-udhtari frëng D.Possot, 1532). Historianja dhe studiuesja e lidhjeve Shqiptaro-Venete, Luçia Nadin, nxjerr përfundimin se në gjashtëqindën ripushtimi venedikas i disa vëndeve strategjike në bregun lindor të Adriatikut, siç ishte kufiri Shqiptar në Grykat e Kotorrit, i dha jetë termit gjeopolitik mbi dy shekullor, të ashtuquajturës "Shqipëri Venedikase", si një nga lidhjet më të qendrueshme të zotërimit të Serenissimos.

Shtrirja gjeografike e njohjes dhe përdorimit të monedhave DALMA ET ALBAN, ka kaluar caqet e territorit për të cilin është emëtuar. Një njoftim me vlerë e sjell historiani, dr. Iljaz Rexha, që na bën të ditur se në Temën e Dokleas, në afërsi të vëndbanimit të hershëm Gusha, janë gjetur një sasi të këtyre monedhave. Afirmimi i emrit ALBAN, edhe pse nën pushtetmbajtës të huaj, është tejet e rëndsishme për vetëdijen kombëtare në shekujt XVI-XVIII.


Monedha dhe morali


I pari që zbuloi ndikimin e jashtëzakonshëm të monedhës në shpërfytyrimin e moralit njerëzor dhe rendjen e tyre drejt pasurimit si qëllim në vetvete, ishte Likurgu, ligjvënësi që vuri bazat juridike të shtetit spartan, me ndryshime të dukshme nga ajo athinase. Plutarku, në "Jetët Paralele", shkruan se për të zhdukur gjurmët e pabarazisë, së pari Likurgu hoqi nga qarkullimi të gjitha monedhat prej ari e argjendi dhe dha urdhër të përdoreshin vetëm ato prej hekuri. Më pas u caktoi monedhave me masë dhe peshë të madhe një vlerë aq të vogël, saqë për të ruajtur një shumë prej dhjetë minash, nevojitej një depo e tërë në shtëpi dhe një qerre për ta mbartur. Kjo zhduku në Lakedemonë një sërë paudhësish. Kush vallë do të donte të vidhte, të pranonte mitë, të rrëmbente e të plaçkiste diçka, që as fshihej dot, as të sillte kënaqësi kur e kishe.

Zhdukja në Spartë e lakmisë për pasuri dhe zhdukja e vetë pasurisë monetare dhe metaleve të çmuara ishte një përvojë që vdiq bashkë me Likurgun e nuk u përsërit më në historinë njërëzore. Mbreti Agjid e rifuti monedhën në shoqërinë spartane dhe së toku me monedhën solli lakminë e etjen për t\‘u pasuruar. Për sa kohë jetoi ligji për monedhën, Sparta më fort bëri jetën e një njeriu që ushtron trupin e mendjen.


Ari, gjithnjë e më i dobët


Depozitat në ar, argjend e platin u bënë praktika të njohura për të gjitha shtetet, veçanërisht pas vënies në qarkullim të kartëmonedhave e letrave të tjera me vlerë. Nga fundi i shekullit XIX kartëmonedha filloi të zëvendësojë monedhat e metalit, duke lënë në përdorim vetëm vlerat e vogla. Institucionet bankare thesarizuan metalet e çmuara, me qëllim që të garantonin si rregull sasinë e vlerën e kartëmonedhave në qarkullim. Thesaret me depozita metalesh të çmuara garantonin sistemin botëror monetar e njëkohësisht ekonomik.

Ky sistem monetar filloi të bjerë. Fuqia e re ekonomike e pas Luftës II-të Botërore, SHBA, arriti ta bëjë dollarin monedhë diktuese në tregjet botërore. Prerjet e saj në dollar kartëmonedhë i jepnin privilegjin e zotërimit ekonomik e bankar në tërë botën. Në këto rrethana, Franca De Goliste, në fillim të viteve \‘70, filloi të ndërrojë në bankën amerikane kartëmonedhën dollar me ekuivalentin e saj në ar. Më 15 gusht të vitit 1971, presidenti i SHBA-së, Nikson, dhe sekretari i Thesarit, Xhon Kelli, bënë njoftimin e njëanshëm për sistemin monetar. Ata pezulluan konvertueshmërinë e dollarit në ar, duke nxjerrë si argument për këtë veprim të drejtën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për ta vënë interesin e tyre mbi përgjegjësinë kundrejt të tjerëve. Fuqia më e madhe e botës dhe rrjedhimisht, garantuesja e sistemit ndërkombëtar, me këtë vendim trembi të gjithë botën, duke i hequr arit autoritetin e vlerës bazë të ekonomisë. Nga ajo kohë, ari është zhvleftësuar disa herë dhe parashikimet janë që vlera e tij të vazhdojë të ulet.


Thesaret e metaleve të çmuara dhe MONEDHAT


Si lindi monedha. Deri në shekullin e XII-të para krishtit, kur shëmbet qytetërimi më i vjetër i mesdheut europianevropian, mbretëria Mikenase, historianët e lashtësisë nuk gjejnë asnjë dëshmi të ndonjë forme të pagesës me ar e argjend, e as ndonjë përcaktim të ekuivalencës mes mallrave e metaleve të çmuar. Më pas, shoqëria antike e mesdheut Mesdheut lindor, përjetoi disa shndërrime ekonomike, më i rëndësishëmi nga të cilët ishte zgjerimi i takimeve me lindjenLindjen, që me rënjen rënien e mbretërisë Mikenase ishte ndërprerë. Në Greqinë kontinentale mardhënjet marrëdhëniet rivendosen në shekullin e VIII-të p.e.r, nëpërmjet lundruesve Fenikas. Grekët hyjnë në lidhje të plota me Azinë e Vogël, kryesisht me Lidinë. Zona e shkëmbimeve përfshin gjithë Mesdheun e Detin e Zi. Gjatë gjithë shekullit të VIII-të p.e.r., sasia e arit, argjendit e bakrit në qarkullim, shtohet. Përdorimi i tyre në civilizimet e Nilit, Eufratit e asaj Helenehelene, si stoli, enë përdorimi ose pasuri e thesarizuar, vjen në rritje.

Aty rreth shekullit të VII-të p.e.r. nga mbretrit e Lidisë ( Azi e Vogël ) filloi fabrikimi i monedhave. Përdorimi i tyre përfshiu gjithë botën Helene. Pas kësaj u zëvendësuan të gjitha mënyrat e vjetra të këmbimit në natyrë dhe u vendos një rend që bazohej në monedhën si mjet këmbimi. Kishte nisur mbretërimi i monedhës. Ishte Soloni, ligjvënësi i famshëm i lashtësisë, i cili ligjëroi përdorimin e saj. Monedha tani është e shtetit, e emëtuar nga "Polisi" dhe e garantuar nga shteti. Instituti i monedhës u shkri në veprimtarinë e përgjithshme të legjislatorëve. Ai shënon fillimin e kontrollit të shtetit mbi burimet e metaleve të çmuara. Monedha fitoi nocionin abstrakt të nomismës, etalon shoqëror i vlerës, dhe barazoi këmbimin si raport shoqëror.

Qarkullimi i monedhave

në trojet shqiptare

Prerjet më të hershme në trojet tona i përkasin qyteteve-shtete të Ilirisë në shekullin IV para krishtit. Monedha argjendi e aliazhet e bakrit ishin prerjet e Apollonisë, Dyrrahut, Shkodrës, Lissusit, Amantias, Bylisit, Epirit, Orikut, Olimpe, Buthrotum, mbretërve Monun, Gent e Mytylos. Stateret prej argjendi të Apollonisë e Dyrrahut, të tipit lopë me viç, ishin kopje në peshë, diametër e legjendën e një ane të monedhës së Korkyrës. Studimi dhe renditja e tyre është bërë nga studiuesi i parë i numismatikës shqiptare, Hasan Ceka. Pushtimi romak i zëvendësoi ato me monedhat e perandorisë. Në mesjetë qarkulluan monedhat e bizantit e më pas, me pushtimin turk, monedhat e Perandorisë Otomane.

Mund të shohësh ende, në formën e gjerdanëve dhe rrethoreve të kokës që përdornin nuset e gratë për zbukurim në kostumet kombëtare, monedha të arta e të argjenta të sulltanëve Abdyl Mexhit, Abdyl Azis, Abdyl Hamitit II, Mehmetit V. Prerjet turke prej ari përbëheshin nga monedhat 25, 50, 100, 250 e 500 piastra. Prerja 100 piastra ishte njësi bazë e barabartë me 1 lirë turke, me peshë 7.21 gramë dhe me pastërti 917/1000. Këto monedha zotëruan hapësirën shqiptare për 150 vjet. Komunikimet e shkëmbimet tregtare sillnin e qarkullonin në Shqipëri monedha argjendi veneciane, dinarë ari të Serbisë, dhrahmi ari të Greqisë, korona e dukatë ari të Austro-Hungarisë, franga ari të Napoleonit III.

Më 2 shtator 1925 u vendos ngritja e Bankës Kombëtare Shqiptare, si institucion emisioni dhe krediti. Me një kapital fillestar prej 12.000.000 frangash ari dhe një rezervë në metale të çmuara që mbulonte 1/3 e kartëmonedhës në qarkullim, u bënë prerjet e emëtimit të parë, që u hodhën në qarkullim në vitin 1926. Njësia bazë e monedhës u emërtua Leka (shqiptimi nga shqiptarët i emrit të Aleksandrit të Madh të Maqedonisë), e këmbyeshme 5 lekë me 1 frangë. Brenda pak kohësh, përdorimi i lekut u njoh dhe u përhap në tërësinë e territorit shqiptar. Monedhat e huaja u bënë të pavlefshme dhe nuk u lejua përdorimi i tyre.

Grabitjet e mëdha

Në mars të vitit 1914, malazezët pushtuan e plaçkitën Shkodrën, ëndrra më e vjetër e eposit të fqinjëve tanë sllavë. U larguan nga qyteti me sasi të arit që zotronin dy bankat shkodrane të "Vëllezrit Pazzi" e "Vëllezrit Summa" si dhe në grabitjet që bënë në familjet e tregtarëve të mëdhenj shkodranë. Të njëjtën gjë bënë edhe grekët në Korçë e Gjirokastër. Janë të gjalla ende dëshmitë se si andartët grekë u merrnin vathët e floririt nuseve e grave të Përmetit, duke u prerë veshin.

Nga Shkodra deri në Vjosë, në Luftën I Botërore, shtrihej zona e pushtimit austro-hungarez. Për njohjen e gjendjes së arit në qarkullim, Vjena dërgoi në Shqipëri ekspertin financiar J.V.Wjesner, i cili në përfundim të studimit arriti në përfundimin se në Shqipëri qarkullojnë deri 3 milionë korona. Nga shkurti i vitit 1916, Austro-Hungaria filloi nëpërmjet sistemit të taksimit, atë postar, të transportit, të doganave e të monopolit, të grumbullojë monedhat e arit në Shqipëri e t\‘i dërgojë ato në Vjenë.

Themelimi i Bankës Kombëtare të Shqipërisë bëri të mundur prerjen dhe hedhjen në qarkullim, nga viti 1926, të monedhave 10, 20, 50 e 100 franga të arta si dhe monedha të argjendta, prerje të cilat, sipas nevojave në rritje të tregut, u përsëritën deri në vitin 1938. Pushtuesit italianë, nga prilli i 1939-tës, filluan të vënë në jetë planin e grumbullimit të monedhave të arit. Për këtë qëllim, hoqën nga përdorimi monedhat e arit dhe hodhën në qarkullim kartëmonedhat. U hapën pranë bankave sportele, ku monedhat e arit këmbeheshin 100 fr. ar me 101 fr. kartëmonedhë. Monedhat e arta të grumbulluara dhe lingotat gjendje, u çuan në Romë, të cilat pas kapitullimit u morën nga gjermanët, e me përfundimin e Luftës II-të Botërore, u morën nga anglezët. Sekuestrimi i tyre me vendim të Gjykatës së Hagës, pas incidentit të Korfuzit, bëri që kjo sasi ari të mos shihej e të mos prekej më nga shqiptarët.

Grabitja më e fundit e arit të thesarizuar shqiptar duket se është bërë nga vetë shqiptarët në Kërrabë, sipas dëshmive të atyre pak vjedhësve të kapur në ditët e kaosit të 13 e 14 marsit të vitit të mbrapshtë 1997.

-DALMAZIA e ALBANIA
ALVISE II MOCENIGO (1700-1709) Quarto di Leone da 20 Soldi, sigle B C. CNI 11 Paol. 23 Ag g 2,8 Molto rara e di buona conservazione per il tipo monetale BB+
-Monete e Medaglie di Zecche Italiane. Venezia. Monetazione per Dalmazia e ALBANIA (Decreti 17 Giugno 1684 e 10 Febbraio 1691). Gazzetta. Decreti 17 giugno 1684 e 10 febbraio 1691. Paol. 796. AE. g. 5.32 R. MB+/

1.Monedhe e vitit 1837

[EuroStar1]

Ku mund ti shes disa monedha te vjetra dhe si behet vlersimi i tyre ?

[fegi]

Monedha 1 milionë dollarëshe

Një blerës anonim ka bërë të vetën për 1 milionë dollarë një monedhë amerikane të vitit 1793 që në atë kohë ka pasur vlerën 1 qindarkë.

Sipas ‘Orlando Sentinel’, monedha e shitur të shtunën e kaluar në Florida është në gjendje të mirë pavarësisht kalimit të viteve dhe mund të lexohet shumë qartë fjala “Liberty” dhe viti 1793.

Kjo monedhë është emetuar vitin e parë të prodhimit të monedhave në SHBA.

Rreth 600 tregtarë monedhash dhe kartëmonedhash mblidhen një herë në vit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në një lloj panairi të monedhave të rralla.
top channell

[fegi]

Monedhe romake, në kujtim te fitores mbi Pyrron.

[fegi]

Ne kete punime dokumetohet qe Tribalet sikur nje populle ma i njohur ne Balkane ne shek Vi-III pes,kane prere monedha,se pari ne Damastion.
Ka shume kohe nga studiusit,nga arkeologet po ashtu edhe nga historianet,ekziston problem i hapur,per populline njohur me emrin Tribale,te cilet ne kohen e bronzite dhe ne antike kane banuar ne Balkanin qendror dhe teritorin e sotum te serbise dhe ne veriperendime te Bullgarise, dhe per ta ka shume shenime historike nga greke nga koha e shek.V gjeri I pes.dhe me vone esht folur per nje populle te forte ushtarake,me punimet e tyr te arit dhe argjendi me kvalitet te qmuare dhe punimet e varreve te udhheqve te tyre kane mbetur nje kultur e larte tribale

Monedha Tribale imitim(grupit serb)(frushka Gora e panjohur)e shek.III-II pes

[fegi]

Rezultat arkeologjike tregoin qe kane banuar ne bosnen verilindore,dhe gjithe rajoni e danubit serb,koplet moraven,Maqve dhe Kolubaren,lindje dhe juge te serbise,gjeri ne shkup,rajonine Kosoves,gjithe veriperendimin dhe verilidje te Bugarise dhe Olteniji ne Rumani.Thraket formuar shtetin e forte me krye
mbretin Halesom dhe Sirmom.Tribalet ne vitin 429 e kane mposht Odrizen dhe mbretin e tyre Sitalka ushtria e tyre ka numruar gjeri 150.000 njerze.
Dhe nga humbja trishtushme Sitalku vdes.
Gjysme shekulli me vone,ne vitin 376,Tribalet kane fillur luften kunder qytetit Abdera te cilin e kan ndare teritorin thraket,sot eshte e qarte se nje pjes e Tribale ishte nen Odrizma,nga kriza per ushqime e popullit,kan shkuar gjeri ne qytetin Abdera per ushqim,ushtria e Tribale ka numruar 30.000 njerze.ushtria e Abders ka mbytur mbi 2000 ushtar.Tribalet perseri kane sulmuar Abderen dhe thraket jan kthyr kunder grekve.kur pritet te bie Abdera arriti ndihma nga Habrian me ushtrine nga Athina,Luften kunder Abderse e udhheqi mbreti tribale Hales.Megjithat lufta kunder Abders zgjati 10 vite,nuke esht e vertet qe kaqen krize buke ,por rajon ku kan banuar tribalet esht nje rajon qe esht suzam fare e begatshme.
-monedha tribale

[fegi]

Ekziston indikacioni qe kane bere aleance me Dardanet,Paeonet,me disa fise thrake dhe meqytetin greke Maoronejem,perveq ksaje mbreti thrake Kotis eshte mbajtur neutral dhe jepe mesime pervoje Odriza.
Tribalet me forcen e tyre jan frekuentu sulmet ne Maqidonin.Filip i Mqidonis ka luftu kunder tyre ne vitin 344 pes.Kur i mujti Skitet,gjate nje beteje me tribalet Filip qe rende plague ne kofshe.
Fillimi i renjes se shtetit te TRibalve filloi nga koha mbretit Sirma dhe teke humbja nga ana e Aleksandrit te Madhe 335 pes.
-imitim Tetradrahme Filipa II (Zemun) plaga tribale e shek III pes

[fegi]

Si e veqante ne pergjithsi nga kulturaetnike tribale nga ndikimi sibioz apo bashjetesa e re nga ndara e pare e Peonve dhe pase te Dardave ku kane banuar ne rajonin e Maqidonise sotme,Kosovedhe nga rjedha e lumit e eperme e vardar,sipase mendimit te Crejoviq nga ndarja prodardane e bashksis kultures neolite ka ardhe rrethe viteve 3.500 pes.nga ndikimi i te huajve rrethe viteve 1.200 (kultura fushave te urnave)me vone rrethe vitee 750 pes.(nga kultura Besarabi)dhe me ne funde nga ndikim efekt helenizimi nga maqidonia ne shek V pes.
Nga kultura e perbashket te hapsires e perfshire Tribalet,Mezi,Dardanet dhe Paeonet,nga deglaratat ekzistimi te gjuhes dako-mizijane nga eshte gjuha Tribale e Dardane,sipase Georgijevit,me vone pra esht fotografia e kjarte,sa jemi te zbulimi te kjart te ni perfundime Boshnakovit per etnomin Tribal do te thot ”tribretri” dhe me kete emer fshifet karakteri shtetit te organizuar,Tribali me te vertet jane organizuar me nje shtet me tri gjuhe,dhe nje familje e perbashket etnike nga nje populle nga nje berthame nuka dyshime nga tri mbretnit Tribale: Sigini,Mezi dhe Dardanet.Ata nuka dyshime,shume te fisi me panonet dhe Maqidonet ne jug.
Studiusit bullgar para se gjithash tribalet i fusin si Thrake a te tjeret si Dake.
Sipase mendimit te Garshaninit jane grube te perbashket te popujve Tribalet,Dardanet,Mezet,Sigini
Getet dhe Daket duke te jet nje kultur e grupit Dako-mizijane te cilet u quajten THrake verior dhe perket arsye jane te vjetrit e ballkani
Me lidhje me temen si pjese apo noftim qe tribal ka pase ne helade ne Greq ne juge.
-Tetradrahme plag Tribale te imitimit Aleksandrit te Madhe (Jabukovac ne lindje te serbise)

[fegi]

Monedha Tribale imitime te tetradrahm Larisa dhe Maqidonis e shekIII-II pes(Jabukovac lindje te serbise)

[fegi]

Monedhe Tribale me imitime te tetradrame te Maqidonis(Banat)shek.III-II pes.

[fegi]

-Monedhe tribale imitim tetradrahm te Tasosa,e viteve168-148 pes.
-Monedhe tribale imitim tetradrahme maqidonise(tipit Sremit)shek.II pes