Postuar më parë nga
fegi
Vazhdim (4) Dr.Rexhep Doqi
Mirpo perveq ndryshimit te zanoreve dhe bashtigllorve te rrenjes *tam *tem>teum>tim tin (din dun?)>titT_nin_>Tnin(per kalimin tn>kn ka edhe paralele te tjera) >Kn__Ak. Rj. V.117 >KLin Ak. Rj.V 76 me disimilimin e njohur n -n>1-n".Kete e verteton edhe M.Budimiri,"me disimilimin e rendit dental:t-d ndaj q-d(krh. Knin nga faza me e lashte Tnin dhe fjalen tone te huaj me burim grek katarka ndaj katartios)."
Kur eshte fjala per kompoziten e mundshme Timok (tim+akua = Tim "i thimte, i thinjur, i i turbullte"+ akua "uje", qe d.m.th.uje i turbullte, i perhimte,i thinjur) ka rendesio kujtoj per renditjen e fjaleve,qe mund te ndihmoje ndriqimi edhe ne gjuhen e hershme paraprirse te shqipes, pra:mbiemer+emer,per te cilen qeshtje kane folur disa gjuhtar te njohur,dhe ne e shohim edhe te emertimet shume te moqme:hidr.Danub;or. Tomorr; etn.Galabroi (qe ka dhene Gallap, Kalabri); etn. Triballi; or Dimallum; etn. Ditini (Di_ini);Triteuta ;etn.Trikornens;or.
Qajupi etj.,per te cilen dukuri ne gjuhen shqipe dhe ne disa gjuhe ballkanike kam folur ne kete punim ne variant te gjere ne dorshkrim.
Relikte te shqipes se moqme te ngurosura ne luginen e Timokut
Per fjalen antike tri, balle e gal(ne emrat e fiseve Triballi e Galabri) se jane iliro-shqiptare ne ato ane,kujtoj se flasin edhe shume te dhena onomastike ilire-shqipe te sotme, te ruajtur si relikte te gjuhes shqipe ne onomastiken e Lugines se Timokut.Keto te dhena,qe i ka shenuar gjersisht Lj.R.Kozhelacit jane te shumta,por ne po i marrim ne veshtim vetem disa.
Keshtu,eshte shkruar:Albanac-Rista,qe emrin e ka Rista,kurse quhet me epitetin albanac,per shqiptar,sepse, si duket te paret e tij ishin shqiptare.Ne katundin Borovac: "Arnavuti...Quhen Jovanoviq e Milanoviq";ne Valevac: " Arnauti (Stevanovici)...Thuhet se kane ardhur nga Kosova,nga Arnautluku...Quhen Stefanoviq, Tasiq, Velojeviq, Vlladimiroviq, Stanojeviq, Jakovleviq", Pra, per shqiptar autori here aranut-arnvut.
Mendoj se edhe etniku Turci per turq dhe tur_in per turk nuk ka te beje me perkatesin kombtareturke po me shqiptar muslimane, qe "Turqit" i permende ne pese fshatra ne Verbice tani quhen Cvetkoviq;ne Jelashnice quhen Peshiq e Gjorgjeviq; ne Kozhel quhen Bozhinoviq ;ne Oshlan quhen Jociq,Nikoliq e Tomiq,dhe ne Ternovac quhen Stevanoviq.Gjithashtu per asimilimin e shqiptarve musliman ,duke marre emra sllave-serbe,deshmojne keto antroponime dhe patronime:Sulja qe tani quhet Millomir ne kat.Buqje; Murat e quhej Zhivojin dhe Musa e quhet Radomir ne Verbica;dhe si me karakteristik: "Mustanoviqi (
Onomastika ilire-shqiptare I perkasin edhe keto te dhena te Lugines se Timokut:Bardiq ne kat. Jellashnica Quhen Stojkoviq";Bardi ne Jellashnica, qe quhet Novak; ne Buqje;"Barlinci.Quhen Urosheviq"; ne Verbica :Barliqi. Quhen Antonijeviq,Nikoliq, Petroviq e Jelenkoviq";si dhe antroponimet Barla per Bardhi e quhet Milivoja ne kat.Verbica etj..keshtuqe serbete,pasiqe nuk e kan shkronjen dh, here e shqiptojn me d (Bardiqi) e here me l(Barllinici).Keto antroponime e patronime s ka si te mos kene te bejne me fj.il.shq.bard>bardh, per te cilen fjale ne funksione te ngjashme onomastike iliro-shqiptare,kane shkruar shume gjuhtar.Po nga fjala iliro-shqipe ulk>ujk uk jane edhe patronime Ukaj,qe autori e ka shenuar si Ujqini sinovi dhe antroponimiUk-a dhe jane ilire shqipe,sepse E.Qabej i permend emertimin ilire Ulkata.Ulkinion, Ulcirus,Ulcinium,Ulcisa castra dhe i konsideron perkime specifike me shq.ulk,vazhdime te gjendjes se moqme ne gjuhen e sotme te gjall. Nje fjale tjeter ilire-shqipe bur-bur hetohet sot ne tri patronime te katundeve te lugines se Timokut:Burdimci,Burdilci,Burzinci.Po theksoj se per fjalen burre ne onomastiken ilöire-shqiptare te Gadishullit Ilirik kam bere fjale gjersisht.
Gjithashtu mendoj se me gjuhen ilire-shqipe ose shqipe kane te bejne edhe keto emertime te lugines se Timokut:Bibiqi,patr. dhe Biba matr.ne kat.Verbice prej fjales shqipe bibe"qure";Buzinci apo Buza ne Verbice nga fjala shq.buze;Da_i_ ne kat.Vitkovci nga fj.il.-shq.das-dash;Didash ne Kozhel dhe Didiq ne Lepena nga antr.ilir Did;Dakinci ne kat.Buqje,Daki ne Gorenje Zuniqe dhe Daka ne Debelica nga nje antrop. dka qe e perdorin sidomos shqiptaret e konfesionit katolik;Gala ne kat.Lepena dhe Galinici ne Korito nga antr.i moqem dhe i sotem shqiptar Gali-galan dhe matronimin Gala; Nakiq ne Donja Sokoloviq dhe Naka ne Jelashnice nga antr. shqiptar Nak dhe matr.shqiptar Nake-Nakija;Plak ne Verbice dhe Jakovac nga Atroponimi il-shq.Plak;Shutilici ne Vitkovci dhe Shutinice ne Donje Zuniqe nga antroponimi il.shq.Plak ;Shutilci ne Vitkovci dhe Shutinci ne Donje Zuniqe nga atrop. ilir Sut dhe ai shqiptar Shyt etj.
Nje nder deshmite e forta per asimilimin e shqiptarve ne serb ne luginen e Timokut jan edhe antroponimet e patronimet e sotme te konfesionit katolik, qe imbajne serbet e sotem ne Luginen e timokut,p.sh.:ne kat.Mali Izvori:"Tushinici.Quhen Zhivadinoviq";ne Mali Izvori:"Gjoninci.Quhen Ivanoviq."ne kat.Manjinci - Paliqi ;ne Miniqevo -Dodiqi,etj.Dhe, sa i perket qeshtjes se asimilimit te shqiptarve ne ate ane te Timokut dhe me gjere po e citoj kete mendime te Jovan Cvijiqit:"Sllavet e jugut i kan asimiluar shume ilire qe nga Danubi e deri ne jug te Maqidonise...".Dhe ,per keto troje te Dardanise se ishin ilire-shqiptare,deshmon edhe Henrik Bariqi ,kur i shpjegon zhvillimet gjuhsore,sidomos me te dhenat fonetike te emrave te qyteteve Nish,Shkup.Shtip,dhe Oher.
Ne funde po theksoj se perputhshmeria,per mes i-se fundore ne emrat e sotum te disa katundeve,si p.sh.:Valevci, Manjinci-Manjanci,Vitkovci;mandej te patronimeve iliro-shqiptare:Bardiqi, Bardillci,Balltiqi,Shutinci,Shutillci,Burdimci,Bur znici;te patronimevete ritit katolik: Gjoninci, Paliqi, Tushnici:te patronimeve te ritit ortodoks:Millojinici,Dragomanci,Krstiqi,Bogosllavc i-Bogosllovci;te patronimeve te fese muslimane:Osmanovci,Kamberci etj.,me emra e etnikeve apo fiseve antike te anes se Timokut:Triballi, Galabri,Dardani,Mysi, Cordisci-Skordisci,Picensii, Visigothi,Tricornesii,Taifali etj.
sikur tregojne bindshem per lidhshmerin ilire-shqiptare gjate periudhave kohore antike-mesjetare-kohe e sotme ne ato troje te Lugines se Timokut dhe me gjere edhe per mes kesaj dukurie gjuhsore.
Krijoni Kontakt